MOST W AVIGNIOM....

Maciej Pinkwart

Awinion

W LandwedocjiIm bardziej tamto spotkanie oddala siĂŞ w czasie, tym bliÂższa staje mi siĂŞ jego symbolika i przesÂłanie, jakie z sobÂą niesie. Tym bardziej niesamowity staje siĂŞ sam fakt konfrontacji bajkowych wyobraÂżeĂą z tym, Âże majÂą one odniesienia do rzeczywistoÂści. TrochĂŞ tak, jakbyÂśmy nagle przy gÂłĂłwnej ulicy w naszym mieÂście zauwaÂżyli piernikowy domek Baby Jagi, zaopatrzony numerem i skrzynkÂą na listy...

Pireneje przed granicÂą schodzÂą prawie do samego morza, sÂą maÂłe i zalesione jak Beskidy. Przyzwyczajony do fizycznego braku posterunkĂłw granicznych wewnÂątrz Unii Europejskiej, miĂŞdzy AustriÂą i WÂłochami lub Niemcami a FrancjÂą, z pewnym zdziwieniem zauwaÂżam budki straÂżnicze i ÂżoÂłnierzy z broniÂą. Autokar zwalnia do kilku kilometrĂłw na godzinĂŞ, ÂżoÂłnierze uwaÂżnie nam siĂŞ przyglÂądajÂą, ale nie wykonujÂą Âżadnego gestu, wiĂŞc przejeÂżdÂżamy dalej. Bonjour, douce France....

EjÂże, czy na pewno sÂłodka Francja? JesteÂśmy teraz w tajemniczej Langwedocji, krainie rozciÂągajÂącej siĂŞ miĂŞdzy Pirenejami a Rodanem i miĂŞdzy Morzem ÂŚrĂłdziemnym a Masywem Centralnym. Najpierw byÂła to prowincja rzymska, potem pustoszona wojnami ziemia WizygotĂłw i FrankĂłw, wreszcie prowincja krĂłlestwa Akwitanii... Najlepiej wychodziÂła Landgwedocja na niezaleÂżnoÂści, kiedy byÂła rzÂądzona przez moÂżnych panĂłw – wÂładcĂłw bogatych miast, spoÂśrĂłd ktĂłrych najwaÂżniejsze byÂły Albi na pĂłÂłnocy, Tuluza w centrum, a Carcasonne, Montpellier i Narbonne oraz NĂŽmes na poÂłudniu. Landwedocja i czĂŞÂściowo sÂąsiednia Prowansja, spokrewnione jĂŞzykowo tak ze sobÂą, jak i z caÂłÂą okoÂłopirenejskÂą ludnoÂściÂą, byÂły takÂże oÂśrodkiem tolerancji religijnej, szczegĂłlnie, kiedy w XII i XIII wieku prowadzili tu swojÂą dziaÂłalnoÂśĂŚ katarzy, nazywani teÂż – od miejscowoÂści Albi – albigensami. Ich wezwania do odrzucenia hierarchicznego koÂścioÂła, propagowanie skromnoÂści i ubĂłstwa, niechĂŞĂŚ do uciech Âświata doczesnego nie mogÂły byĂŚ zaakceptowane przez Ăłwczesnych biskupĂłw, ale to przecieÂż gÂłĂłwnie chĂŞĂŚ zawÂładniĂŞcia niepokornÂą prowincjÂą skÂłoniÂła wÂładze ParyÂża do podjĂŞcia, wspĂłlnie z koÂścioÂłem, krucjaty przeciw heretykom i popierajÂącym ich obywatelom Langwedocji. Ten pierwszy w dziejach religijny holocaust na poczÂątku XIII wieku zdziesiÂątkowaÂł ludnoÂśĂŚ moÂżnej i Âżyznej prowincji. ÂŚlady kacerstwa Dysputa pomiĂŞdzy Âśw. Dominikiem i Guilhabertem de Castres (katarem) - obraz autorstwa Pedra Berreguete'a - repr. ze strony www.gnosis.art.plwypalono Âżywym ogniem w czasie wojny, a gdy umilkÂł szczĂŞk orĂŞÂża – zapÂłonĂŞÂły stosy ÂŚwiĂŞtej Inkwizycji. Bo to wÂłaÂśnie tutaj, a nie we WÂłoszech czy Hiszpanii na wielkÂą skalĂŞ zadebiutowali inkwizytorzy. Ach, juÂż doprawdy jest dziwnym zbiegiem okolicznoÂści, Âże to w Weronie, gdzie zapoczÂątkowaliÂśmy naszÂą podrĂłÂż, na synodzie w 1184 roku papieÂż Lucjusz III wydaÂł dekret Ab abolendam haeresim, ustalajÂący zasady wyganiania diabÂła zarĂłwno z wielkich grup ludzkich, jak i pojedynczych obywateli. A tutaj, wÂłaÂśnie w Landwedocji, a dokÂładniej w Proulli koÂło Tuluzy przybyÂły, tak jak i my dzisiaj, z Katalonii Dominik GuzmĂĄn zaÂłoÂżyÂł zakon dominikanĂłw, ktĂłrzy w czasie krucjaty katarskiej i zaraz po niej zasÂłynĂŞli z inkwizytorskiej gorliwoÂści i skutecznoÂści. Sam mÂłody KataloĂączyk na poczÂątku XIII wieku wĂŞdrowaÂł pieszo po polach Langwedocji i dyskutowaÂł z katarskimi „doskonaÂłymi”, propagujÂąc na wÂłasnym przykÂładzie skromnoÂśĂŚ, ubĂłstwo i bliskoÂśĂŚ koÂścioÂła wobec ludzi. OsiÂągnÂąÂł rĂłwnie maÂło, jak poprzedzajÂące go wystawne orszaki „ewangelizujÂących” LandwedocjĂŞ cystersĂłw. Jego nastĂŞpcy, mieniÂący siĂŞ PaĂąskimi psami (Domini canes), nie poprzestawali na sÂłowach. Uruchomiony zostaÂł system zdrad i donosĂłw, bo donoszÂący sam zwykle nie podpadaÂł pod podejrzenie inkwizytorĂłw. Gdy nie staÂło heretykĂłw, bo wybito ich w wojnach i spalono po pierwszych procesach inkwizycyjnych, dominikanie zajĂŞli siĂŞ tymi, ktĂłrzy ich znali, mogli ich znaĂŚ lub w inny sposĂłb narazili siĂŞ koÂścioÂłowi, albo sÂąsiadom. Na stosy wĂŞdrowali ludzie starzy i chorzy, ktĂłrzy mieli kontakty z katarami, potem Landwedocja staÂła siĂŞ miejscem przeraÂżajÂących spektakli, w czasie ktĂłrych inkwizytorzy wykopywali z cmentarzy osoby, ktĂłre byÂły podejrzane o sprzyjanie herezji. Trupy, wĂŞdrujÂące na stosy auto-da-fĂŠ to XIII-wieczny wkÂład Inkwizycji w rozwĂłj chrzeÂścijaĂąskiej Europy.

A potem przyszli ÂżoÂłnierze francuskiego krĂłla Ludwika VIII i dobili LangwedocjĂŞ. Ci, ktĂłrzy na „tak” mĂłwili „oui”, czyli Francuzi z pĂłÂłnocy – pokonali tych, ktĂłrzy na „tak” mĂłwili „oc”. Ale tak naprawdĂŞ, jĂŞzyk „tak” (Langue d’Oc) zostaÂł zastÂąpiony jĂŞzykiem „nie”... Pod koniec XIII wieku prowincja zostaÂła wcielona do korony francuskiej, z zachowaniem wszakÂże pewnej autonomii. Od czasĂłw Wielkiej Rewolucji Francuskiej autonomiĂŞ zniesiono.

BeziersMijamy z daleka widocznÂą miejscowoÂśĂŚ BĂŠziers. Wydaje mi siĂŞ, Âże rozpoznajĂŞ (ciekawe, skÂąd, nigdy tu nie byÂłem...) wieÂże XII-wiecznego koÂścioÂła St. Nazaire, ktĂłre mogÂą pamiĂŞtaĂŚ Ăłw tragiczny dzieĂą ÂświĂŞtej Marii Magdaleny, 22 lipca 1209 roku. Wtedy to rycerze i pachoÂłkowie krucjaty przeciw Albigensom oblegli miasto i zaÂżÂądali wydania ukrywajÂących siĂŞ w nim 222 katarskich „doskonaÂłych”. ÂŻÂądanie to zostaÂło z oburzeniem odrzucone przez wÂładze i mieszkaĂącĂłw BĂŠziers – w przewaÂżajÂącej mierze prawowiernych katolikĂłw. PodjĂŞto wiĂŞc decyzjĂŞ o szturmie. Wtedy to dowĂłdca krucjaty, papieski legat Arnold Amaury z zakonu cystersĂłw, zapytany o to, jak w ferworze bitwy odrĂłÂżniĂŚ dobrych katolikĂłw od wszetecznych heretykĂłw, miaÂł powiedzieĂŚ owo sÂłynne zdanie, zapamiĂŞtane w regionalnej Âłacinie: Coedite eos. Novit enim Dominus qui sunt eius – zabijcie wszystkich, BĂłg rozpozna swoich...

Tego dnia robotnicy paĂąscy solidnie siĂŞ utrudzili. Na ÂświĂŞtÂą MagdalenĂŞ miasteczko BĂŠziers przestaÂło istnieĂŚ. Arnold napisaÂł w swoim raporcie do papieÂża Innocentego III:

NiemalÂże 20 tysiĂŞcy obywateli poszÂło pod miecz, bez wzglĂŞdu na wiek czy pÂłeĂŚ. DzieÂło boskiej zemsty byÂło zachwycajÂące....

No nie, Âże sÂłodka Francja? A, moÂże trzeba tu dodaĂŚ, Âże Amaury byÂł takÂże KataloĂączykiem...

Winnice ProwansjiDzieĂą ma siĂŞ ku poÂłudniowi, gdy pozostawiajÂąc po prawej stronie ZatokĂŞ LwiÂą i ostatnie mokradÂła i bajora systemu Camargue wjeÂżdÂżamy na teren Prowansji. Jest wczesna wiosna, wiĂŞc na bagniskach nie ma jeszcze flamingĂłw, winnice przedstawiajÂą sobÂą dÂługie rzĂŞdy doÂśĂŚ rachitycznych, ledwo zieleniÂących siĂŞ krzaczkĂłw, a fakt, Âże nie widaĂŚ ani jednego pola sÂłynnej lawendy odbieram jako osobistÂą urazĂŞ... Prowansja bez lawendy to jak Podhale bez oscypkĂłw: charakterystyczny – choĂŚ bardzo rĂłÂżny... - zapach naleÂży wszak do kanonu doznaĂą obu tych regionĂłw. Trudno – trzeba bĂŞdzie przyjechaĂŚ jeszcze raz, moÂże pĂłÂźniej, moÂże dalej w stronĂŞ Luberonu...

PrzejeÂżdÂżamy na lewy brzeg Rodanu i kilkoma zakosami trafiamy na parking w Âśrodku Awinionu. TuÂż przed nami pojawia siĂŞ most.

Most w AwinionieJest kilka mostĂłw, ktĂłre w kulturze Âświatowej odgrywajÂą pewnÂą rolĂŞ, ale rola kaÂżdego z nich jest mocno ograniczona. Zapewne kaÂżdy bywalec ParyÂża pamiĂŞta Pont Neuf, Nowy Most – moÂże dlatego, Âże to najstarszy most w stolicy Francji. MoÂże najlepiej znany z wyglÂądu jest wiszÂący most Golden Gate w San Francisco, jest most brookliĂąski w Nowym Jorku, most Karola w Pradze... Ale jest tylko jeden most, o ktĂłrym ÂśpiewajÂą wszystkie dzieci w krajach frankofoĂąskich i wszyscy, uczÂący siĂŞ jĂŞzyka francuskiego na caÂłym Âświecie.

Most w Awinionie.

TEN MOST, ktĂłry w caÂłej krasie jawi siĂŞ wÂłaÂśnie przed nami.

Sur le pont d'Avignon l'on y dance, l'on y dance…

Most nosi imiĂŞ ÂświĂŞtego BĂŠnezeta i obydwa czÂłony tej nazwy sÂą tylko czĂŞÂściowo prawdziwe. Jajeczko czĂŞÂściowo nieÂświeÂże... Po pierwsze, nigdy Âżaden czÂłowiek o tym imieniu nie byÂł ÂświĂŞtym. Po drugie to, co widzimy to nie jest most, tylko kawaÂłek mostu... Legenda gÂłosi, Âże mÂłodemu pasterzowi o imieniu BĂŠnezet gÂłos z nieba oznajmiÂł, Âże ma on wybudowaĂŚ most z Awinionu na drugi brzeg burzliwego Rodanu, w stronĂŞ miejscowoÂści Nowe Miasto (Villeneuve). AnioÂł zaprowadziÂł go do biskupa w mieÂście, a ten zaÂżÂądaÂł dowodu, Âże sprawa ma charakter zlecenia „z gĂłry”. BĂŠnezet dÂźwignÂąÂł wtedy wielkÂą skaÂłĂŞ, ktĂłrej ani 30 chÂłopa nie byÂło w stanie ruszyĂŚ i zaniĂłsÂł jÂą sprzed paÂłacu biskupiego na brzeg rzeki. WidzÂąc ten cud, mieszkaĂący Awinionu zaÂłoÂżyli „Bractwo Mostowe”, przeprowadzili skÂładkĂŞ i w latach 1177-1185 most, liczÂący 22 przĂŞsÂła zostaÂł wybudowany. NiektĂłrzy mĂłwiÂą, Âże nie zostaÂł ukoĂączony i do drugiego brzegu zostaÂło jeszcze kilka metrĂłw. W czasie krucjaty katarskiej zostaÂł zniszczony przez wojska Ludwika VIII, a potem powĂłdÂź dopeÂłniÂła dzieÂła zniszczenia. Po latach zaczĂŞto go odbudowywaĂŚ, ale zarzucono ten projekt i do dziÂś zostaÂły ledwie cztery przĂŞsÂła i niewielka romaĂąska kapliczka, w ktĂłrej byÂł pochowany poczÂątkowo – rzekomo - ÂŚwiĂŞty BĂŠnezet.

Kasia Rabiej przed PaÂłacem Papieskim w AwinionieAle na razie wspinamy siĂŞ na dziedziniec paÂłacowy, Âżeby zwiedziĂŚ – doÂśĂŚ pobieÂżnie – gÂłĂłwny zespĂłÂł zabytkowy miasta. Awinion jest rĂłwnie stary, jak wszystkie poprzednio zwiedzane miejscowoÂści i ma podobnÂą, rzymskÂą proweniencjĂŞ. Ale pierwsi mieszkali tu, juÂż jakieÂś 500 lat przed Chrystusem, celtycko-liguryjscy Cavarowie, ktĂłrzy osadĂŞ nazywali Aouenion, co tÂłumaczy siĂŞ dziÂś jako „Miasto wiatrĂłw” albo jako „WÂładca rzeki”, w zaleÂżnoÂści od tego, czy bĂŞdziemy zwolennikami CeltĂłw, czy LiguryjczykĂłw. Potem Rzymianie uproÂścili to do formy Avenio (przybywam) – co dawaÂło juÂż liczne pole do poetyckich interpretacji. Od IV wieku Awinion byÂł siedzibÂą katolickiego biskupstwa. Ale najwiĂŞkszy okres ÂświetnoÂści miaÂł w XIV i XV wieku, kiedy to staÂł siĂŞ drugim Watykanem. Na skutek naciskĂłw krĂłla Francji Filipa PiĂŞknego (to ten sam, ktĂłry zniszczyÂł zakon templariuszy) wybrany pod jego dyktando w 1305 r. papieÂż Klemens V odbyÂł swĂłj ingres w Lyonie, a nastĂŞpnie wyznaczyÂł Awinion na stolicĂŞ papiestwa (choĂŚ sam tu nie rezydowaÂł). Po jego Âśmierci w 1314 roku (podobno byÂła ona skutkiem klÂątwy, rzuconej na niego przez umierajÂącego na stosie ostatniego wielkiego mistrza templariuszy, Jakuba de Molaya) konklawe przez dwa lata nie mogÂło wybraĂŚ nastĂŞpcy, aÂż wreszcie zostaÂł nim biskup Awinionu, ktĂłry przybraÂł imiĂŞ Jana XXII. Po nim jeszcze piĂŞciu papieÂży - sami Francuzi! - rezydowaÂło w Awinionie, a jeden z nich - Klemens VI, w 1348 roku kupiÂł Awinion od krĂłlowej Joanny Sycylijskiej za 80.000 florenĂłw. WczeÂśniej budowĂŞ wspaniaÂłej rezydencji rozpoczÂąÂł Benedykt XII. PaÂłac powstaÂł w latach 1334-1352. Pod koniec pontyfikatu Grzegorza XI, w 1376 r. Stolica Piotrowa powrĂłciÂła do Rzymu, a w Awinionie zaczĂŞli rezydowaĂŚ... antypapieÂże, uznawani tylko we Francji, Neapolu i Hiszpanii. Schizma awinioĂąska trwaÂła do 1408 roku, ale wÂłasnoÂściÂą Watykanu Awinion pozostaÂł aÂż do 1791 r., kiedy to w czasie Rewolucji majÂątek zagranicznych koÂścioÂłĂłw zostaÂł przejĂŞty przez paĂąstwo i powrĂłciÂł do Francji.

Katedra Notre-Dame des DĂ´ms, rĂłwieÂśniczka sÂłynnego mostu (choĂŚ wzniesiona w miejscu kaplicy z IV wieku...), ma piĂŞkny romaĂąski ksztaÂłt, niestety mocno zeszpecony okropnie zÂłotÂą figurÂą Matki Boskiej, ÂświecÂącej na dachu jak Statua WolnoÂści, ktĂłrÂą jakiÂś szalony entuzjasta wystawiÂł w XIX wieku. We wnĂŞtrzu (niestety, mocno zbarokizowanym), pochowani sÂą dwaj awinioĂąscy papieÂże – Jan XXII i Benedykt XII. Obok wznosi siĂŞ majestatyczny i jednolity stylistycznie paÂłac papieski, ktĂłry robi najwiĂŞksze wraÂżenie solidnoÂściÂą i oszczĂŞdnym wdziĂŞkiem gotyckiej surowoÂści.

http://www.pinkwart.pl/Trips/Awinion/Awinion.htm

Kiara.

Aktualności:

KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

MOST W AVIGNIOM....