KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

Piekne Swieto , piekna tradycja.

Swieto wiecznego swiatla.

Zapalamy te ÂświatÂła ( ha-nerot-halalu) ze wzglĂŞdu na cuda, zwyciĂŞstwa i wszechmocne czyny , ktĂłrych Ty dokonaÂłeÂś dla naszych ojcĂłw przez Twych ÂświĂŞtych kapÂłanĂłw. W ciÂągu wszystkich oÂśmiu dni Chanuki ÂświatÂła te sÂą poÂświĂŞcone i nie wolno
nam ich uÂżywaĂŚ , wolno nam tylko na nie patrzeĂŚ , aby dziĂŞkowaĂŚ Imieniu Twemu za Twe cuda, TwÂą pomoc i Twe wszechmocne czyny.

( Modlitewnik)


Chanuka Sameach!!!


Powy¿szy hymn , który œpiewamy podczas zapalania œwiate³ek , dopiero pod koniec XIII wieku zosta³ w³¹czony najpierw do modlitewników niemieckich - o co zadba³ rabbi Meir z Rotenburga (zm.1293) a nastêpnie równie¿ do sefardyjskich.

Ka¿dego roku w porze najkrótszych dni , kiedy ciemnoœÌ trwa d³u¿ej ni¿ jasnoœÌ , przez osiem dni zapalamy œwiate³ka œwiecznika chanukowego (chanukija) , œpiewamy pieœni o ocaleniu i cudach , jakie Bóg uczyni³ naszym przodkom , gdy znalezli siê w wielkiej biedzie i niewoli. Podczas tych dni zakaz pracy nie obowi¹zuje , tote¿ nie maj¹ one charakteru œwi¹tecznego.
Po poÂłudniu jednak, o zachodzie sÂłoĂąca , gdy zapalajÂą siĂŞ Âświece , rodzi siĂŞ iÂście ÂświÂąteczny nastrĂłj.
Chanuka jest œwiêtem œwiat³a i radosci, cieszymy siê z tego , ¿e œwiat³o rozprasza ciemnoœÌ.

A ÂświatÂło to przecieÂż Nauka, Prawo, wieczny ogieĂą siedmioramiennego Âświecznika, ktory w hejchal, Âświetym obszarze Âświatyni w Jerozolimie , pali siĂŞ jako znak najwyÂższej ObecnoÂści.

SÂłowo chanuka oznacza "inauguracjĂŞ, poÂświĂŞcenie" . ÂŚwiatÂło Chanuki , ustanowiono w 164r.p.n.e. , aby upamiĂŞtniĂŚ
zwyciĂŞskie powstanie Machabeuszy przeciwko hellenistycznym wÂładcom , usuniĂŞcie pogaĂąskiego kultu ze zbezczeszczonej
ÂŚwiÂątyni w Jerozolimie i ponowne poÂświecenie jej Jedynemu StwĂłrcy dwudziestego piÂątego dnia miesiÂąca kislew (grudzieĂą).

W II w.p.n.e.w³adzê nad Jude¹ sprawowa³a syryjska ga³¹z helleùskich diadochów , zwanych Seleucydami. ¯ydowska ludnoœÌ Judei by³a bardzo zwaœniona , sprzeczne orientacje podzieli³y nawet ród arcykap³anów. Niektórzy z jego cz³onków podobnie jak spore grupy najwy¿szej warstwy spo³eczeùstwa , ulegli fascynacji kultur¹ helleùsk¹ , chcieli zmieniÌ Jerozolimê w swojego rodzaju polis i wprowadziÌ hellenistyczne nowinki, tote¿ popierali obce panowanie.
Z drugiej strony chasidim, "ludzie poboÂżni" , i uczeni w PiÂśmie stworzyli ruch skierowany przeciw zhellenizowanym warstwom i zwalczali odszczepieĂącĂłw.
Z kolei pomniejsze grupki , takie jak esseĂączycy, izolowaÂły siĂŞ prowadzÂąc surowy i czysty i ich zdaniem jedynie zgodny z BibliÂą tryb Âżycia.

Seleucydzi usiÂłowali narzuciĂŚ przemocÂą hellenistycznÂą cywilizacjĂŞ , przy czym krĂłl Antioch IV Epifanes (175 -164 r.p.n.e.) wypeÂłniaÂł to zadanie z bezwzglĂŞdnym okrucieĂąstwem, zakÂładajÂąc , Âże znajdzie oparcie dla swoich dziaÂłaĂą w Âżydowskim stronnictwie proseleuckim. KazaÂł przeÂśladowaĂŚ i torturowaĂŚ i zabijaĂŚ wszystkich , ktorzy Âżyli zgodnie z nakazami Âżydowskiego Prawa.
Kiedy Antioch zaj¹³ Jerozolimê , aby wesprzeÌ "stronnictwo reform" , walka religijna osi¹gnê³a apogeum.
Antioch posun¹³ siê jednak za daleko. Dwudziestego pi¹tego dnia miesi¹ca kislew zbezczeœci³ Œwi¹tyniê, ka¿¹c rozbiÌ siedmioramienny œwiecznik i gasz¹c wieczne œwiat³o , Wielk¹ Œwi¹tyniê poœwiêci³ Zeusowi i wprowadzi³ nowy obcy kult.
Wszystko to przyspieszyÂło wybuch zbrojnego powstania .
Po latach cierpieĂą poddaĂąstwa i przeÂśladowaĂą Âżydowski lud wznieciÂł bunt pod przewodem rodu Hasmoneuszy nazywanych rĂłwnieÂż Machabeuszami. ByÂło to powstanie chlopskie , ktĂłre rozprzestrzeniÂło sie z Modiin , wioski poÂłoÂżonej na Nizinie Judzkiej na poÂłudniowy zachĂłd od Jerozolimy.
Wywodzacy siĂŞ z rodu kapÂłaĂąskiego stary Matatiasz i jego piĂŞciu synĂłw zorganizowali i przeprowadzili powstanie przeciw obecnej wÂładzy , bĂŞdÂące rĂłwnoczeÂśnie wojnÂą domowÂą .
Walka o niezale¿noœÌ polityczn¹ trwa³a piêÌ lat, ale zakoùczy³a siê zwyciêstwem: w 164 r.p.n.e. armia Machabeuszy wkroczy³a do Jerozolimy i odbi³a Œwi¹tyniê.

Oto relacja przekazana w Pierwszej KsiĂŞdze Machabejskiej ( 4,36-39):
.......

Efrat Gal-Ed

Ksiega ÂświÂąt Âżydowskich.


Chanuka Sameach!!!

Ofra Haza on Kid's show - A Hanuka Song

http://www.youtube.com/watch?v=1ES27H2T ... re=related

Chanuka

cd.

Juda i jego bracia powiedzieli: "Oto nasi wrogowie sÂą starci.Chodzmy [do Jerozolimy], aby ÂŚwiÂątyniĂŞ oczyÂściĂŚ i[na nowo] poÂświĂŞciĂŚ!" ZebraÂło siĂŞ wiĂŞc caÂłe wojsko i poszli na GĂłrĂŞ Syjon. Tam zobaczyli , Âże ÂŚwiÂątynia jest spustoszona , oÂłtarz zbezczeszczony , bramy popalone, na dziedziĂącu krzaki rozroÂśniĂŞte jakby w lesie albo na jakiejÂś gĂłrze , a pomieszczenie [dla kapÂłanĂłw] zamienione w ruinĂŞ. Rozdarli wiĂŞc swoje szaty , podnieÂśli ogromny pÂłacz , gÂłowy posypali popioÂłem i upadli twarzÂą na ziemiĂŞ. Potem zaczĂŞli graĂŚ na trÂąbach sygnaÂłowych i woÂłali do Nieba. Wtedy Juda rozkazaÂł ludziom , by walczyli z tymi , co przebywali na zamku , aÂż ÂŚwiÂątynia zostanie oczyszczona . WybraÂł kapÂłanĂłw nienagannych i wiernych Prawu. OczyÂścili oni ÂŚwiÂątyniĂŞ i wynieÂśli splugawione kamienie na nieczyste miejsce. Potem naradzili siĂŞ , co zrobiĂŚ z oÂłtarzem caÂłopalenia , ktĂłry zostaÂł zbezczeszczony. PrzyszÂła im dobra myÂśl , Âżeby go rozwaliĂŚ , aby nie byÂło dla nich haĂąbÂą , to, Âże poganie go zbezczeÂścili. Rozwalili wiĂŞc oÂłtarz , a kamienie zÂłoÂżyli na oznaczonym miejscu na Gorze ÂŚwiÂątynnej , na tak dÂługo , aÂż siĂŞ ukarze prorok i nimi rozporzÂądzi. Potem zaÂś zgodnie z nakazami Prawa , wziĂŞli nieociosanych kamieni i na wzĂłr poprzedniego wybudowali nowy oÂłtarz. Naprawili teÂż ÂŚwiÂątyniĂŞ i poÂświĂŞcili wnĂŞtrze przybytku i dziedziniec. Wykonali takÂże
nowe œwiête naczynia , a do przybytku wnieœli œwiecznik , o³tarz kadzenia i stó³. Na o³tarzu palili kadzid³o , zapalili œwiece na œwieczniku, i jaœnia³y one w przybytku. Na stole po³o¿yli chleb , zawiesili zas³ony. tak do koùca doprowadzili wszystko czego siê podjêli.
Dwudziestego piÂątego dnia dziewiÂątego miesiÂąca , to jest miesiÂąca kislew [...] wstali wczeÂśnie rano i zgodnie z Prawem zÂłoÂżyli ofiarĂŞ na nowym oÂłtarzu caÂłopalenia , ktĂłry wybudowali. DokÂładnie w tym samym czasie i tego samego dnia ,ktĂłrego poganie go zbezczeÂścili , zostaÂł on nowo poÂświĂŞcony przy Âśpiewie pieÂśni i grze na cytrach , harfach i cymbaÂłach. CaÂły lud upadÂł na twarz , oddaÂł pokÂłon i aÂż pod niebo wysÂławiaÂł Tego , ktĂłry im zesÂłaÂł takie szczĂŞÂście.
Przez osiem dni obchodzili poœwiêcenie o³tarza , a przy tym pe³ni radoœci sk³adali ca³opalenia , ofiary pojednania i uwielbienia. Fasadê Œwi¹tyni ozdobili z³otymi wieùcami i ma³ymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kap³anów i drzwi do nich pozamykali , a miedzy ludem panowa³a bardzo wielka radoœÌ. Z tego powodu , ¿e skoùczy³a siê haùba , któr¹ sprowadzili poganie.
Juda zaœ jego bracia i ca³e zgromadzenie Izraela postanowili , ¿e uroczystoœÌ poœwiêcenia o³tarza bêd¹ z weselem i radoœci¹ obchodzili z roku na rok przez osiem dni, pocz¹wszy od dnia dwudziestego pi¹tego miesi¹ca kislew.

W Drugiej KsiĂŞdze Machabejskiej uzasadniono jednak ÂświĂŞto Chanuki w nieco inny sposĂłb. Jest w niej wzmianka o tym , Âże podczas inauguracji ÂŚwiÂątyni ÂŻydzi urzÂądzili post factum (ÂŚwiĂŞto SzaÂłasĂłw lub NamiotĂłw) , poniewaÂż wczeÂśniej , w trakcie walki nie mogli sobie pozwoliĂŚ na tradycyjne obchody tego ÂświĂŞta zgodnie z nakazami:


Z radoœci¹ obchodzili uroczystoœÌ przez osiem dni na wzór Œwiêta Namiotów , przypominaj¹c sobie , jak krótko przedtem Œwiêto Namiotów obchodzili w górach i w grotach na podobieùstwo dzikich zwierz¹t. Tote¿ z wi¹zankami , zielonymi ga³êziami , a do tego jeszcze palmami w rêkach œpiewali hymn na czêÌ Tego , który pozwoli³ im szczêœliwie oczyœciÌ swoj¹ Œwi¹tyniê.
Wspóln¹ zaœ uchwa³¹ i œlubowaniem postanowili , ¿e ca³y naród ¿ydowski bêdzie ka¿dego roku obchodzi³ ten dzieù uroczyœcie.

(2Mch 10,6-8)

Efrat Gal-Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

_________________
Milosc jest szczesciem.
Kiara

Chanuka

cd.

Jak juÂż wspomniano w ÂŚwiÂątyni z okazji Sukot odprawiane byÂły obrzĂŞdy wody i ognia. Podczas ceremonii Simchat bet ha-szewa na dziedziĂącach zapalano lampy i pochodnie. I chociaÂż ten motyw zapalania ÂświatÂła zostaÂł pominiĂŞty w legendzie o ÂświĂŞcie Chanuki, to wydaje siĂŞ , Âże tradycja palenia chanukowych ÂświateÂłek wywodzi siĂŞ wÂłaÂśnie z obrzĂŞdu
rozniecania ognia w Œwi¹tyni. Ponadto Œwiêto Sukot , wraz z dodatkowym dniem Szmini Aceret na zakoùczenie , trwa osiem dni. To wyjaœnia³o by identyczn¹ d³ugoœÌ trwania Chanuki. Dodajmy jeszcze ¿e król Salomon poœwiêci³ zbudowan¹ przez siebie Œwi¹tyniê podczas Sukot.

Tradycyjna opowieœÌ podaje , ¿e Machabeusze œwiêtowali inauguracje Œwi¹tyni przez osiem dni. Odpowiada³o to poœwiêceniu pierwszego o³tarza w Namiocie Spotkania przez Moj¿esza, Pierwszej Œwi¹tyni przez Salomona i Drugiej przez Nehemiasza. I podobnie jak w przypadku wczeœniejszych poœwiêceù , tak te¿ tutaj zdarzy³ siê identyczny cud: ogieù z nieba poch³on¹³ ofiarê.

MÂłode ÂświĂŞto.

Chanuka jest najmÂłodszym ÂświĂŞtem w Âżydowskim kalendarzu i niem o nim wzmianki w Biblii Hebrajskiej. Najstarsze zrĂłdÂło
wspominajÂące o tym , Âże ChanukĂŞ naleÂży obchodziĂŚ rĂłwnieÂż w przeszÂłoÂści , stanowiÂą zachowane tylko w jĂŞzyku greckim apokryfy : Pierwsza i Druga KsiĂŞga Machabejska, oraz napisany po hebrajsku kalendarz ÂświÂąt i postĂłw Megilat taanit.
Pierwsza Ksiêga Machabejska powsta³a , jak siê wydaje oko³o 100 r.p.n.e. , zosta³a chyba przet³umaczona z hebrajskiego , zaœ jej autor ¿y³ prawdopodobnie w kraju Izraela. Orygina³ zagina³. Czy¿by by³a to Ksiêga bez znaczenia? W ka¿dym razie nie uchodzi³a za Œwiêt¹. Druga Ksiêga Machabejska powsta³a pod koniec II w.p.n.e. , spisana zosta³a po grecku. Gdy rabini ustalili kanon œwiêtych ksi¹g , czyli ostateczny kszta³t Biblii Hebrajskiej , nie w³¹czyli do niej ksi¹g Machabejskich.
Natomiast grekojêzyczni , zhellenizowani ¯ydzi z Aleksandrii uznali je za natchnione i w³¹czyli do greckiej wersji Biblii , tzw. Septuaginty. Koœció³ Katolicki zaliczy³ je do kanonicznych ksi¹g Starego Testamentu.

Dla rabinĂłw z poczÂątku naszej ery KsiĂŞgi Machabejskie nie byÂły zatem ÂświĂŞtymi pismami , zaÂś samo ÂświĂŞto prawdopodobnie
nie miaÂło wiĂŞkszego znaczenia. Znamienny jest bowiem fakt , Âże o ile innym ÂświĂŞtom poÂświĂŞcano w Misznie caÂłe traktaty , o tyle o Chanuka zostaÂła ledwo wspomniana w traktacie Szabat.
ByÌ mo¿e na takie jej potraktowanie wp³yn¹³ resentyment uczonych w Piœmie , których stronnictwo ( peruszim, "oddzielni" , czyli faryzeusze) po wyzwoleniu Judei oko³o 150 r.p.n.e. popad³o w coraz ostrzejszy religijny i polityczny
konflikt z Hasmoneuszami. ZwyciĂŞscy Hasmoneusze nie poprzestali na inauguracji ÂŚwiÂątyni: w dalszym ciÂągu prowadzili walkĂŞ wyzwoleĂączÂą i ekspansywnÂą , aÂż wreszcie uczynili z Judei niezaleÂżne paĂąstwo.
W trakcie wojen wyzwoleĂączych mieli poparcie caÂłego ludu. JednakÂże oprĂłcz wÂładzy politycznej Jonatan Machabeusz roÂściÂł sobie juz w 152 r.p.n.e. pretensje do urzĂŞdu arcykapÂłana , a okoÂło 134 r.p.n.e. Jan Hyrkan mianowaÂł siĂŞ podobno krĂłlem Judei , chociaÂż nie pochodziÂł z rodu Dawidowa.
Tym sposobem Hasmoneusze przejêli ca³¹ w³adzê religijn¹ i polityczn¹. I chocia¿ w dalszym ci¹gu uosabiali narodow¹ niezale¿noœÌ , to jednak ich sposób ¿ycia i rz¹dzenia wykazywa³ ju¿ cechy hellenistyczne. W œród ludu ros³a niechêÌ i oburzenie.
Wielu preferowaÂło bowiem styl Âżycia uczonych w PiÂśmie. Za krĂłla Janneusza ( 103 - 76 r.p.n.e.)konflikt siĂŞ zaostrzyÂł i przerodziÂł w gwaÂłtowne i krwawe potyczki.......

Efrat Gal - Ed

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

   
Chanuka
cd.

Akt PoÂświĂŞcenia i inauguracji ÂŚwiÂątyni stanowi zatem historyczne tÂło ustanowienia Chanuki.
Tradycyjnie ju¿ œwiêto to symbolizuje wygnanie ciemnoœci przez œwiat³oœÌ Boga. Historia Machabeuszy ukszta³towa³a podstawy tej symboliki : uciœnione œwiat³o nielicznych zwyciê¿y³o ciemnoœÌ obcego panowania. Obraz utrwali³ siê wskutek nieustannych przeœladowaù , które jeszcze wielokrotnie stawa³y siê udzia³em ¯ydów w dalszym toku dziejów. Z historycznego punktu widzenia metaforyka nie jest jednak ca³kiem trafna: Machabeusze zwyciê¿yli co prawda pod wzglêdem militarno-politycznym i dziêki nim znów wolno by³o praktykowaÌ ¿ydowsk¹ religiê , ale hellenizm bynajmniej nie straci³ na sile i odcisn¹³ swoje piêtno na jêzyku , obrzêdowoœci i architekturze.
ChociaÂż w Misznie wspomniano o Chanuce jedynie mimochodem , nie znaczy to , Âże w ogĂłle jej nie obchodzono. W Talmudzie , gdzie znajduje siĂŞ omĂłwienie odnoÂśnego fragmentu Miszny , przesuniĂŞto punkt ciĂŞÂżkoÂści caÂłej historii, jako Âże ChanukĂŞ
uzasadniono cudem.

Kiedy Machabeusze wyzwolili ju¿ i oczyœcili Œwi¹tyniê , nadesz³a wielka chwila ponownego zapalenia wiecznego œwiat³a. nie znale¿li jednak poœwiêconej oliwy , poniewa¿ wszystko zbezczeœcili poganie. Podczas poszukiwaù Hasmoneusze znale¿li tylko jeden jedyny zapieczêtowany przez arcykap³anów dzbanuszek z oliw¹ , którego zawartoœÌ wystarczy³a by zaledwie na jeden dzieù. Tymczasem œwiecznik w Œwi¹tyni pali siê przez osiem dni, tyle bowiem potrzeba by³o do przygotowania nowej czystej oliwy ( Talmud Babiloùski , Szabat 21 b.
TÂło historyczne zostaÂło tu wyparte na rzecz cudu. Autor komentarza wyjaÂśnia , Âże Chanuka nie jest obchodzona dla upamiĂŞtnienia zwyciĂŞstwa nielicznych nad wieloma , ani teÂż przez wzglÂąd na ludzkie , acz niezwykÂłe dokonania.
Uczeni ¿ydowscy tego okresu ( amoraici) najwyrazniej nie chcieli przypisywaÌ politycznemu zwyciêstwu ¿adnego znaczenia religijnego , przejêli wiêc legendê o dzbanku z oliw¹ i w centrum zainteresowania umieœcili cud. Jednak¿e za cud uznali nie narodowe wyzwolenie , bêd¹ce Bo¿¹ interwencj¹ w dzieje , lecz kontynuacjê pos³ugi œwi¹tynnej i ¿ycia religijnego.
DziĂŞki temu Chanuka bardzo wczeÂśnie zyskaÂła charakter ÂświĂŞta diaspory. Dzbanek z oliwÂą - jako symbol czystoÂści , ÂświatÂła i Tory , oraz cud - jako znak miÂłoÂści BoÂżej , niosÂły w pozniejszych czasach pocieszenie w niedoli i pozwalaÂły ÂżywiĂŚ nadziejĂŞ na wybawienie.

W dalszej czĂŞÂści Talmudu zostaje postanowione , Âże ÂświĂŞto inauguracji ÂŚwiÂątyni naleÂży obchodziĂŚ poprzez zapalenie specjalnych ÂświateÂł. Pierwszego wieczoru zapala sie jedno ÂświateÂłko , drugiego nastĂŞpne, i tak dalej, aÂż ostatniego wieczoru pÂłonie ich osiem.
Zamieszczona w Talmudzie legenda o dzbanku z oliwÂą ustanowiÂła zwiÂązek miĂŞdzy historycznym tÂłem tego ÂświĂŞta - zwyciĂŞstwem Machabeuszy - a symbolicznym obrzĂŞdem zapalenia ÂświateÂł.
Jednak¿e takie formalne wyjaœnienie nie przynosi odpowiedzi na pytanie, dlaczego doœÌ marginalnemu wydarzeniu historycznemu nadano tak¹ rangê , ¿e otrzyma³o ono miejsce w kalendarzu œwi¹t ¿ydowskich.
PoniÂższy fragment Midraszu przedstawiajÂący ChanukĂŞ jako jedno z wielu kolejnych poÂświĂŞceĂą w dziejach ÂŻydow , Âświadczy , Âże pytanie to nurtowaÂło rĂłwnieÂż pĂłzniejsze pokolenia uczonych.


Ile jest poœwiêceù? Jest siedem poœwiêceù. Poœwiêcenie nieba i ziemi po stworzeniu œwiata i poœwiêcenie muru , który Nechemiasz wzniós³ wokó³ Jerozolimy, i poœwiêcenie powracaj¹cych do Syjonu, i poœwiêcenie Œwi¹tyni , i poœwiêcenie o³tarza przez Moj¿esza i patriarchów , oraz poœwiêcenie Pierwszej Œwi¹tyni.

(Pesikta Rabbati do Psalmu 30,I)


Efrat Gal-Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

   
Chanuka

cd.

Na Bliskim Wschodzie i w basenie Morza Œródziemnego obchodzono zazwyczaj œwiêta w porze zimowego przesilenia dnia z noc¹. W Rzymie œwiêtowano dwudziestego pi¹tego grudnia narodziny boga s³oùca ( Sol Invictus). W Persji odbywa³y siê tego dnia uroczystoœci z okazji narodzin Mitry , wszechwiedz¹cego boga œwiat³a , którego kojarzono z niepokonanym s³oùcem , ale równie¿ z cia³ami niebieskimi œwiec¹cymi w nocy. Chrzeœcijaùstwo zaadoptowa³o tê tradycjê do swoich potrzeb i ustanowi³o œwiêto narodzin Zbawiciela. Tak¿e pocz¹tków Chanuki wspó³czeœni badacze upatruj¹ w uroczystoœci obchodzonej z okazji zimowego przesilenia dnia z noc¹ , najkrótszego i najciemniejszego dnia w roku , a polegaj¹cej na zapaleniu lamp i pochodni. Takie œwiêto musia³o byÌ bardzo popularne i rozpowszechnione wœród ludu , dlatego te¿ w³¹czono je do kalendarza ¿ydowskiego. Dopiero pózniej nast¹pi³a zasadnicza zmiana , gdy œwiêto maj¹ce zwi¹zek z obiegiem S³oùca otrzyma³o ¿ydowskie treœci poprzez skojarzenie daty ze zwyciêstwem Machabeuszów.
Nowo narodzone ÂświatÂło staÂło siĂŞ odtÂąd ogniem siedmioramiennego Âświecznika , ktĂłry znĂłw mĂłgÂł paliĂŚ siĂŞ w ÂŚwiÂątyni.
Tym sposobem coroczne zimowe przesilenie dnia z nocÂą zostaÂło powiÂązane z wiecznym ÂświatÂłem.

W niczym nie przeszkadza fakt , Âże dwudziesty piÂąty dzieĂą miesiÂąca kislew nie przypada dokÂładnie na moment zimowego przesilenia , bo przecieÂż takÂże Pesach i Sukot , ÂświĂŞta typowo solarne , wypadajÂą mniej wiĂŞcej w czasie zrĂłwnania dnia z nocÂą.

MalejÂący KsiĂŞÂżyc jest dwudziestego piÂątego kislew ledwo widoczny , a nastĂŞpnie , podczas trwania ÂświĂŞta , caÂłkowicie znika. Dlatego Chanukowe noce sÂą nie tylko dÂługie , lecz rĂłwnieÂż bardzo ciemne. A kiedy na niebie pojawia siĂŞ nowy sierp KsiĂŞÂżyca , pÂłonie takÂże wiĂŞcej ÂświateÂłek w Âświeczniku chanukowym , niosÂąc wiĂŞcej nadziei na wybawienie.
W tradycji chasydzkiej chanukowe Âświece powiÂązane zostaÂły z kosmicznym ÂświatÂłem , spadajÂącym na ziemiĂŞ w ciÂągu najciemniejszych dni.
InterpretacjĂŞ takÂą przypisuje siĂŞ rabbiemu Aaronowi z ÂŻytomierza ( zm. 1817):

Nadmiar Âświetlistej jasnoÂści ktĂłrÂą StwĂłrca spuszcza na Izrael , zaczyna siĂŞ od Chanuki [....] w dzieĂą Chanuki zaczyna opadaĂŚ na duszĂŞ Izraela nowy strumieĂą Âświetlistej jasnoÂści. I dlatego w ÂświĂŞta chanukowe zapala siĂŞ Âświece, [....] aby zwrĂłciĂŚ uwagĂŞ na ÂświatÂła jasnoÂści , ktĂłre zaczynajÂą promieniowaĂŚ w owych dniach.

G³ównym nakazem podczas Chanuki jest zapalanie œwi¹tecznych œwiate³ek , co nawi¹zuje do historycznego aktu zapalenia siedmioramiennego œwiecznika w nowo poœwiêconej Œwi¹tyni. Talmud precyzuje , ¿e œwiate³ka powinny staÌ obok wejœcia do domu, aby dziêki nim wieœÌ o cudzie zyska³a rozg³os. Dodaje jeszcze , ¿e œwiate³ka maj¹ byÌ jednakowej wielkoœci i p³on¹Ì oddzielnie.
W kodeksie prawa religijnego (Szulchan Aruch 139,6) zaleca sie z kolei:


[....] ci, którzy starannie przestrzegaj¹ przykazaù , [ka¿¹] ka¿demu mieszkaùcowi domu zapaliÌ pierwszego wieczoru jedno œwiate³ko [....] drugiego wieczoru dwa œwiate³ka, i czyni¹ tak a¿ ósmego wieczoru pali siê osiem œwiate³ek.
I nale¿y uwa¿aÌ ,aby ka¿dy zapala³ swoje œwiate³ko w specjalnym miejscu, ¿eby by³o widaÌ , ile jest ogó³em zapalonych ; nie nale¿y ich przy tym zapalaÌ w miejscu , gdzie œwiat³o œwieci siê przez ca³y rok, aby by³o widaÌ , ¿e s¹ œwiate³ka chanukowe......


Efrat Gal-Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

Chanuka

cd.

Przepisy dotyczÂące ÂświateÂłek sprawiÂły , Âże z czasem powstaÂł specjalny Âżydowski przedmiot kultu - Âświecznik chanukowy , nazywany obecnie chanukija. skÂłada siĂŞ on z oÂśmiu Âświeczek i jednej dodatkowej zwanej "posÂługaczem" ( szamasz) , poniewaÂż sÂłuÂży ona do zapalania pozostaÂłych. Pierwotnie uÂżywano oddzielnego naczynia na kaÂżde ÂświateÂłko
, ale w Âśredniowieczu wprowadzono do synagog duÂże Âświeczniki , dla ktĂłrych wzorzec stanowiÂł wielki Âświecznik ze ÂŚwiÂątyni. Pierwowzorem byÂł oczywiÂście biblijny opis menory , Âświecznika , ktĂłry MojÂżesz kazaÂł wykonaĂŚ dla Namiotu Spotkania
( Wj 37,17 - 23). Menora sk³ada siê z podstawy , trzonu z szeœcioma ramionami , ³¹cznie z trzonem mia³a wiêc siedem ramion, ozdobionych kielichami w kszta³cie kwiatów migda³owych z p¹kami i kwiatostanem.
Od XVIII wieku zwÂłaszcza w Niemczech , na wzĂłr menory wytwarzano rĂłwnieÂż maÂłe srebrne Âświeczniki do uÂżytku domowego.

NiektĂłre Âświeczniki przedstawiaÂły ÂŚwiÂątyniĂŞ moÂżna w nich rozpoznaĂŚ postaĂŚ arcykapÂłana Aarona , ktĂłry zapala wieczne ÂświatÂło.
Chanuka trwa wprawdzie osiem dni , ale jest stosunkowo uboga jeÂśli chodzi o symbole. Tym waÂżniejsze wydawaÂło siĂŞ zatem zapalanie ÂświateÂłek i tym istotniejsza estetyka Âświecznika.

Sk³ania³o to rzemieœlników artystycznych wszystkich epok do projektowania nowych wzorów. Œwieczniki wykonywano z br¹zu , mosi¹dzu , srebra , cyny i bardzo rzadko z gliny. Na ogó³ mia³y one kszta³t lampek z zapleckami, w których na pod³u¿nej listwie umieszczano osiem naczynek na oliwê i knot, osobne miejsce pozostawiaj¹c na szamasz.
Z biegiem czasu Âświece zastÂąpiÂły ÂświatÂło oliwne.

ÂŚwiecznik chanukowy w ÂŚwiÂątyni.

W domu rabbiego z Kosowa ( Menachem Mendel, zm. 1827.) znajdowaÂł siĂŞ Âświecznik chanukowy , z ktĂłrym rabbi zaszywaÂł siĂŞ gdzieÂś przed ÂświĂŞtem.
Pewnego razu wyzna³ rabbi jednemu ze swoich domowników tajemnicê; " W tym œwieczniku chanukowym widzê postaÌ siedmioramiennego œwiecznika , ca³¹ Œwi¹tyniê i Œwiête Œwiêtych". Po czym doda³ ; "Ten œwiecznik chanukowy kaza³ wykonaÌ Wielki Magid, rabbi Dow Ber z Miêdzyrzecza ( ok. 1704 - 1772). Udzieli³ z³otnikowi dok³adnych wskazówek , ile razy ma stukaÌ m³otkiem, i zabroni³ mu stukaÌ choÌby jeden raz wiêcej.
Magid nie odstĂŞpowaÂł zÂłotnika na krok , pĂłki ten nie ukoĂączyÂł pracy.


Symbol ukrytego ÂświatÂła.

W ksiêdze Rokeach Eliezera ben Jehudy z Wormacji (ok. 1165 - 1230) znajduje siê wyjaœnienie ³¹cznej liczby œwiec , zapalanych przez kolejne osiem dni;
Trzydzieœci szeœÌ œwiec , które zapala siê z okazji Chanuki , odpowiada trzydziestu szeœciu godzin¹ , w których œwiat³o s³u¿y³o pierwszemu cz³owiekowi, zanim zosta³o ukryte.

W symbolice kabaÂły i chasydyzmu ÂświateÂłka Chanuki symbolizujÂą wieczne ÂświatÂło ÂŚwiÂątyni , najwyÂższe ÂświatÂło kosmiczne , ÂświatÂło Tory , ÂświatÂło duszy. W imieniu cadyka rabbiego Pinchasa z Korca ( 1726 - 1791) zostaÂło przekazane;

Podczas kaÂżdej Chanuki w porze zapalania ÂświateÂłek objawia siĂŞ ukryte ÂświatÂło , a jest to ÂświatÂło krĂłla Mesjasza.


Efrat Gal - Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

   
Chanuka

cd.


Kobiety i Chanuka.

Tradycyjne przekazy mĂłwiÂą o udziale kobiet w ÂświĂŞcie machabejskim :siostra Hasmoneuszy byÂła zarĂŞczona , a wiĂŞc zgodnie z Prawem naleÂżaÂło jÂą najpierw - jak kaÂżdÂą dziewicĂŞ przed Âślubem - doprowadziĂŚ przed oblicze namiestnika. Ona jednak nie chciaÂła dopuÂściĂŚ do tej haĂąby i dlatego namĂłwiÂła braci , Âżeby wywoÂłali powstanie. Z tej okazji wspomina siĂŞ takÂże dzielnÂą wdowĂŞ JudytĂŞ , ktĂłra zamordowaÂła Holoferesa dowĂłdcĂŞ wojska Nabuchodonozra , oraz poboÂżnÂą niewiastĂŞ ChanĂŞ , na ktĂłrej oczach na ktĂłrej oczach zamordowano siedmiu synĂłw poniewaÂż nie chcieli odstÂąpiĂŚ od wiary ojcĂłw.
Z tego wzglĂŞdu kobiety surowiej przestrzegajÂą Chanuki niÂż mĂŞÂżczyzĂąi ,i chociaÂż podczas ÂświĂŞta wolno pracowaĂŚ , to nie imajÂą siĂŞ pracy , dopĂłki w domu palÂą siĂŞ ÂświateÂłka.

W œredniowieczu u³o¿ono w Niemczech szeroko pozniej rozpowszechniony pijut ( hymn), œpiewany po zapaleniu œwiate³ek chanukowych , który zaczyna siê od s³ów ; Maoz cur jeszuati - Ska³o i twierdzo mojego wybawienia" ( wed³ug Iz17,10).

Autor hymnu nazywaÂł siĂŞ Mordechaj , co wynika z poczÂątkowych liter piĂŞciu strof ( akrostych), lecz poza tym nic wiĂŞcej o nim nie wiadomo. PoniewaÂż w ostatniej strofie jest mowa o rudowÂłosym wÂładcy , dabacze uwaÂżajÂą Âże chodzi tu o rudobrodego cesarza Fryderyka BarbarosĂŞ i dlatego datujÂą Moaz na XII wiek.

Obyczaje ludowe.

Nawet ludzie nie religijni odczuwaj¹ radoœÌ , gdy w najciemniejszej porze roku zapalaj¹ siê œwiate³ka. ByÌ mo¿e dlatego Chanuka jest jednym z najbardziej lubianych œwi¹t ¿ydowskich.
O ile religijna postaÌ œwiêta jest doœÌ prosta , o tyle zwi¹zne z ni¹ obyczaje - bardzo urozmaicone.

Gdy tylko dziecko nauczy siĂŞ odmawiaĂŚ bÂłogosÂławieĂąstwa , wolno mu zapalaĂŚ ÂświateÂłka chanukowe. Do radosnego nastroju ÂświĂŞta przyczyniajÂą siĂŞ liczne piosenki oraz sÂłodkie potrawy smaÂżone na oleju - pÂączki , racuchy i naleÂśniki , ktĂłre w kaÂżdej gminie smakujÂą i wyglÂądajÂą inaczej.
Dzieci dostajÂą prezenty lub pieniÂądze z okazji Chanuki i bawiÂą siĂŞ w grĂŞ zwanÂą "bÂączkiem". BÂączek zazwyczaj wykonany z oÂłowiu lub drewna , ma ksztaÂłt kostki osadzonej na osi. KaÂżda z jej czterech Âścianek opatrzona jest jednÂą z liter; n, g h, sz, stanowiÂące pierwsze litery hebrajskiego wyraÂżenia nes gadol haja szam - dosÂłownie "cud wielki zdarzyÂł siĂŞ tam".
Na potrzeby gry w jidysz przypisano im nastêpuj¹ce znaczenia ; niszt - nic , ganc - ca³oœÌ , wszystko , halb - pó³ ( stawki) , szteln - postawiÌ ( wk³ad). W zale¿noœci od tego jaka litera wypadnie gdy b¹k siê zatrzyma , gracz nie wygrywa nic , zbiera wszystko, bierze pó³ puli lub te¿ musi do³o¿yÌ ca³y swój pocz¹tkowy wk³ad.

Z up³ywem stuleci wokó³ samego œwiêta i jego symboli zrodzi³y sie liczne legêdy , na przyk³ad;

Chanuka w Maroku.

NadeszÂło ÂŚwiĂŞto Chanuki , a krĂłl Maroka , okrutny i zÂły, nie pozwoliÂł ÂŻydom zapaliĂŚ ÂświateÂłek lampy w synagodze.
ÂŻydzi jednak nie ulĂŞkli siĂŞ i zaufali StwĂłrcy.
KrĂłl kazaÂł postawiĂŚ straÂżnikĂłw przed wejÂściem do synagogi , aby nikomu nie pozwolili przekroczyĂŚ jej progu..
Ale - co za cud! - ÂświateÂłka chanukowe w tajemniczy sposĂłb zapalaÂły siĂŞ same. ÂŻoÂłnierze nie kryli zdumienia. Opowiadali o wszystkim krĂłlowi , przysiĂŞgajÂąc Âże nikogo nie wpuÂścili do synagogi, ani teÂż nie widzieli by ktoÂś z niej wychodziÂł.

S³ysz¹c tê opowieœÌ król tak¿e zdumia³ siê i rozkaza³ im dalej strzec synagogi.
Gdy dni ÂświÂąteczne dobiegÂły koĂąca , otworzyÂły siĂŞ drzwi synagogi i wyszedÂł z niej maÂły chÂłopiec , syn posÂługacza synagogalnego. ÂŻoÂłnierze czym prĂŞdzej go pojmali i zaprowadzili przed oblicze krĂłla.
ChÂłopiec opowiedziaÂł krĂłlowi Âże przez wszystkie dni ukrywaÂł siĂŞ w synagodze i nic nie jadÂł i nie piÂł od oÂśmiu dni i oÂśmiu nocy.
Odwaga chÂłopca wzruszyÂła krĂłla i od tej pory pozwalaÂł ÂŻydom zapalaĂŚ ÂświateÂłka podczas Chanuki.

ByĂŚ moÂże dlatego , Âże w Âżydowskim kalendarzu ÂświÂąt Chanuka nie miaÂła poczÂątkowo staÂłego miejsca , w Talmudzie Jerozolimskim ( Taanit 2 , 12) zamieszczono nastĂŞpujÂącÂą uwagĂŞ;

ChoĂŚby zniesiono wszystkie ÂświĂŞta - nikt nigdy nie odwoÂła Chanuki ani Purim.....

Efrat Gal -Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.

Chanuka

cd.

Znaczenie ÂświĂŞta w ostatnim stuleciu.

Kiedy pod koniec XIX wieku  Âżydowscy pionierzy w Palestynie  zaczĂŞli kÂłaœÌ podwaliny przyszÂłego PaĂąstwa Izrael
, a ruch syjonistyczny  zapoczÂątkowaÂł  gruntowne zmiany w ÂświadomoÂści  europejskich ÂŻydĂłw , znaczenie tego ÂświĂŞta znowu ulegÂło przesuniĂŞciu. Chanuka staÂła siĂŞ symbolem Âżydowskiej odwagi , uosabiaÂła bowiem  zwyciĂŞstwo  garstki  bezbronnych nad rzeszÂą potĂŞÂżnych. Nie bez powodu Âżydowskie grupy sportowe  przyjmowaÂły  nazwĂŞ "Makabi" - od bohaterskich Machabeuszy. D¹¿enia do niezaleÂżnoÂści  narodowej  i politycznego  samostanowienia  kierowaÂły uwagĂŞ na narodowo-polityczne treÂści  wydarzeĂą historycznych , do ktĂłrych przez caÂłe wieki  nikt nie przywiÂązywaÂł wagi.
Religijny trzon ÂświĂŞta stanowiÂła  wprawdzie  inauguracja ÂŚwiÂątyni , lecz Chanuka  upamiĂŞtniaÂła takÂże wojownikĂłw  i ich zwyciĂŞstwa. Od czasu budowy  PaĂąstwa Izrael usiÂłowano  - aby podkreÂśliĂŚ ten aspekt - uczyniĂŚ z Chanuki ÂświĂŞto publiczne, i organizowano pochody dzieci  niosÂących ÂświateÂłka. Ciche domowe ÂświĂŞto  ÂświĂŞto ÂświateÂłek  zamieniÂło siĂŞ w gÂłoÂśne ÂświĂŞto machabejskie. Z jego okazji pisano nowe pieÂśni i sztuki sceniczne.

W szkole podstawowej co roku organizowano tĂŞ samÂą ceremoniĂŞ. Pierwszego dnia Chanuki zbieraliÂśmy siĂŞ na dziedziĂącu  szkolnym, kaÂżde z nas trzymaÂło w rĂŞku swoje magiczne ÂświateÂłko i  pilnowaÂło , Âżeby nie zgasÂło na wietrze. ÂŚpiewaliÂśmy ; PrzybyliÂśmy wypĂŞdziĂŚ ciemnoœÌ , w rĂŞkach niesiemy ÂświatÂło i ogieĂą.
Precz , precz z tobÂą ciemnoÂści!" ByÂło popoÂłudnie , zapadaÂł juÂż prawdziwy mrok , a przede wszystkim byÂło zimno. Przy kaÂżdym "Precz z tobÂą ciemnoÂści!"  tupaliÂśmy jak najgÂłoÂśniej nogami , co miaÂło podkreÂśliĂŚ  nasze zamiary,
 zgodnie ze wskazĂłwkami  dotyczÂącymi wykonywania piosenki. Dalej ÂśpiewaliÂśmy , Âże niegdyÂś Machabeusze byli  wybawcami i bohaterami , a dzisiaj caÂły lud Izraela jednoczy siĂŞ , podnosi i wybawia.
Punkt kulminacyjny  uroczystoÂści  stanowiÂła dramatyczna scena , kiedy przebrani za Âświece , opowiadaliÂśmy historiĂŞ , jak Machabeusze  wygÂłaszali Âżarliwe mowy zagrzewajÂące do walki o wolnoœÌ, i byÂło jasne  Âże zwyci꿹 zÂłego  Antiocha.
Kiedy juÂż nieco podroÂśliÂśmy , ruszyliÂśmy z pochodniami w pochĂłd przez miasto.

W czasie Chanuki odbywaÂła siĂŞ teÂż wycieczka klasowa  domniemanych ogrodĂłw  Machabeuszy w Modiin.
Ze staroÂżytnej miejscowoÂści pozostaÂł jedynie doœÌ surowy krajobraz peÂłen skal i pieczar ,  ktĂłre w staroÂżytnoÂści  sÂłuÂżyÂły  za kryjĂłwki i naturalne spichlerze.
W okresie budowania PaĂąstwa Izrael pionierzy zasadzili  na wzgorzach pinie i cytrusy, drzewa juÂż urosly, tworzÂąc niezbyt jeszcze gĂŞsty las.
Przed wieloma wiekami wykuto  prostokÂątne otwory  , to byÂły " groby" , lecz na nas , ktĂłrzyÂśmy  wczeÂśniej sÂłyszeli wielkie sÂłowa o bohaterach i walkach  o wolnoœÌ , sprawiÂły one wraÂżenie pustych i nic nie mĂłwiÂących.

Dzisiaj okolica jest poroÂśniĂŞta gĂŞstym lasem , a rekonstrukcja staroÂżytnej wsi  daje wglÂąd w historiĂŞ  i sposĂłb Âżycia jej dawnych mieszkaĂącĂłw.
Jeszcze obecnie organizuje siĂŞ  w pierwszy dzieĂą Chanuki  bieg z pochodniami  z Modiin do Jerozolimy.

Chanuka symbolizuje zatem zwiÂązek z ziemiÂą i krajobrazem. Cud ktĂłry dokonaÂł StwĂłrca , ustÂąpiÂły miejsca  czynom bohaterĂłw.


Efrat Gal - Ed.

KsiĂŞga ÂświÂąt Âżydowskich.