Drukuj stronę - WIECEJ O ÂŻYDACH I JUDAIZMIE.....

„I weÂźmiesz jÂą za ÂżonĂŞ”… ÂŻydowskie zwiÂązki damsko-mĂŞskie

03/01/2018 - autor: ---

Przyslal Adam Mer

(https://dzismis.files.wordpress.com/2017/12/zona.jpg?w=154)

Wedle prawa biblijnego mĂŞÂżczyzna mĂłgÂł mieĂŚ wiele Âżon. I choĂŚ nie kaÂżdy korzystaÂł z tego przywileju, to i tak starotestamentowe przekazy rojÂą siĂŞ od romansĂłw i zdrad.

Zawarcie maÂłÂżeĂąstwa i prokreacja naleÂżÂą do powinnoÂści ÂŻyda. RozpoczĂŞciem maÂłÂżeĂąstwa jest ceremonia zaÂślubin. Zgodnie z prawem rabinackim Âślub musi siĂŞ odbyĂŚ w obecnoÂści minjan, czyli zgromadzenia dziesiĂŞciu ÂŻydĂłw (mĂŞÂżczyzn) powyÂżej trzynastego roku Âżycia. ObecnoÂśĂŚ rabina wynika z tradycji i moÂżliwoÂści uznania takiego maÂłÂżeĂąstwa w Âświetle prawa cywilnego. Ceremonia zaÂślubin skÂłada siĂŞ z dwĂłch czĂŞÂści – kidduszin i nisuin. KaÂżda z nich rozpoczyna siĂŞ od bÂłogosÂławieĂąstwa nad winem. Po Âślubie nowoÂżeĂący traktowani sÂą jak nowo narodzeni ludzie i wybacza im siĂŞ wszelkie popeÂłnione grzechy.

Sprawa wydaje siĂŞ doÂśĂŚ prosta, jeÂśli mĂłwimy o maÂłÂżeĂąstwie ÂŻydĂłwki i ÂŻyda. Co jeÂśli dojdzie do maÂłÂżeĂąstwa mieszanego i czy jest ono w ogĂłle moÂżliwe? StaroÂżytni Izraelici zakazywali maÂłÂżeĂąstw z pogaĂąskimi mieszkaĂącami Kanaanu. ZwiÂązane byÂło to z obawÂą wciÂągniĂŞcia wspĂłÂłmaÂłÂżonka w baÂłwochwalczÂą praktykĂŞ. Z kolei prorok Ezdrasz nakazaÂł zostawiĂŚ nie-Âżydowskie Âżony przed powrotem z niewoli babiloĂąskiej. Niemniej jednak w Biblii maÂłÂżeĂąstwa mieszane nie sÂą postrzegane jako coÂś nietypowego. Niech przykÂładem bĂŞdzie chociaÂżby krĂłl Salomon, ktĂłry poÂślubiÂł wiele cudzoziemskich Âżon po przejÂściu przez nie ceremonii konwersji. Faktem jest, iÂż maÂłÂżeĂąstwa mieszane sÂą jednym z gÂłĂłwnych czynnikĂłw asymilacji, a w nastĂŞpstwie zaÂś akulturacji, co z kolei niesie ze sobÂą dalsze zagroÂżenia. WÂśrĂłd ortodoksyjnych spoÂłecznoÂści, w momencie Âślubu jednego z czÂłonkĂłw rodziny z nie-ÂŻydem, odprawia siĂŞ po nim peÂłnÂą ÂżaÂłobĂŞ, uznajÂąc takÂą osobĂŞ za zmarÂłÂą.
Kobieta zwiÂązana

A co jeÂśli wspĂłÂłmaÂłÂżonek zaginÂąÂł i nie ma o nim Âżadnych wieÂści? Mianem aguna okreÂśla siĂŞ kobietĂŞ – mĂŞÂżatkĂŞ, ktĂłrej mÂąÂż zniknÂąÂł bez Âśladu. Aguna, to rĂłwnieÂż kobieta porzucona przez mĂŞÂża, ktĂłrej ten odmĂłwiÂł rozwodu. A jak wiadomo, bez rozwodu nie mogÂła kobieta ponownie wyjÂśĂŚ za mÂąÂż. „Kobieta zwiÂązana”, czyli po hebrajsku aguna, po rozstrzygniĂŞcie swojego statusu mogÂła zgÂłosiĂŚ siĂŞ do rabinĂłw. NajczĂŞÂściej miaÂło to miejsce po krwawych zajÂściach, pogromach, wojnach. Rabin na podstawie nawet bardzo wÂątÂłych dowodĂłw moÂże orzec o uwolnieniu kobiety.

OczywiÂście, mimo gorÂących zapewnieĂą i ÂświadkĂłw zdarzaÂło siĂŞ, iÂż zaginiony mÂąÂż powracaÂł „z zaÂświatĂłw”. Wtedy to, kaÂżde zrodzone dziecko z nowego maÂłÂżeĂąstwa stawaÂło siĂŞ mamzerem – osobÂą zrodzonÂą ze zwiÂązku cudzoÂłoÂżnego bÂądÂź kazirodczego. Dziecko takie jest w peÂłni ÂŻydem, dlatego okreÂślenia typu bĂŞkart nie sÂą adekwatne do jego sytuacji. Mamzer jednak nie moÂże swobodnie zawieraĂŚ maÂłÂżeĂąstwa z dowolnym czÂłonkiem wspĂłlnoty. MoÂże poÂślubiĂŚ kogoÂś o podobnym statusie, bÂądÂź konwertytĂŞ. Aguna po cudownym odnalezieniu pierwszego mĂŞÂża, zobowiÂązana jest do powrotu do niego. Aby zapobiec tego typu sytuacjom prĂłbowano zawrzeĂŚ w ketubie klauzulĂŞ uniewaÂżniajÂącÂą wsteczne maÂłÂżeĂąstwa, jednak nie spodobaÂło siĂŞ to ortodoksyjnym rabinom.
Konkubinat czy zdrada?

Moda na wolne zwiÂązki nie jest nowoÂściÂą. JuÂż w czasach biblijnych mamy przykÂłady konkubinatu. SzeÂśĂŚ z dwunastu plemion wywodziÂło siĂŞ z konkubin, a sam krĂłl Salomon miaÂł 700 Âżon i dodatkowo 300 konkubin (1Krl 11,3). Patriarcha Abraham miaÂł zaÂś jednÂą ÂżonĂŞ SarĂŞ, potem poÂślubiÂł konkubinĂŞ Hagar, a ponadto utrzymywaÂł kontakty z konkubinÂą KeturÂą. Siedemnastowieczny kabalista, Jakub Emden, optowaÂł nawet za ponownym wprowadzeniem konkubinatu. UpatrywaÂł w nim remedium na kryzysy maÂłÂżeĂąskie. Osoby bĂŞdÂące w konkubinacie, kiedy postanawiajÂą siĂŞ rozejÂśĂŚ, nie potrzebujÂą formalnego rozwodu – getu, poniewaÂż nigdy nie podpisywaÂły ketuby. Niemniej o ile oficjalny konkubinat byÂł akceptowany, o tyle cudzoÂłĂłstwa stanowczo zabraniano. Kobietom groziÂły surowe kary, wÂłÂącznie z ukamienowaniem. Kochankom mogÂła wiĂŞc groziĂŚ nawet ÂśmierĂŚ (Pwt 22, 13-29).

(https://dzismis.files.wordpress.com/2017/12/zona-1.jpg?w=285&h=300)

Prorok Natan wzywajÂący krĂłla Dawida do pokuty po grzechu z BatszebÂą. Dziecko, urodzone z tego zwiÂązku, byÂło mamzerem, a wiĂŞc osobÂą o upoÂśledzonej pozycji w Âświetle Âżydowskiej kultury (domena publiczna)
„I weÂźmiesz sobie jÂą za ÂżonĂŞ…”

W tradycji Âżydowskiej lewirat, z hebrajskiego „jibum”, to specyficzny obowiÂązek mĂŞÂżczyzny wzglĂŞdem swojej bratowej. W momencie, gdy brat umiera, nie pozostawiajÂąc po sobie potomstwa, ÂżyjÂący brat zobowiÂązany jest do poÂślubienia owdowiaÂłej bratowej. MaÂło tego, powinien z niÂą spÂłodziĂŚ dzieci, po to by „odbudowaĂŚ dom” swojego nieÂżyjÂącego brata.

JeÂśli bracia mieszkajÂą razem, a nastĂŞpnie jeden z nich umrze i nie pozostawi syna, to Âżonie zmarÂłego nie wolno wyjÂśĂŚ za mÂąÂż za kogoÂś spoza rodziny. Jej szwagier jest zobowiÂązany przyjÂśĂŚ do niej, wziÂąĂŚ jÂą za ÂżonĂŞ i w ten sposĂłb wypeÂłniĂŚ wobec niej obowiÂązek szwagra. Pierworodny syn, ktĂłrego ona urodzi ma przyjÂąĂŚ imiĂŞ zmarÂłego brata, aby nie zaginĂŞÂło ono w Izraelu.

Warto zauwaÂżyĂŚ, Âże prawo lewiratu chroniÂło w dawnych czasach rĂłd przed wymarciem i utratÂą jego posiadÂłoÂści. Brat zmarÂłego miaÂł obowiÂązek poÂślubiĂŚ szwagierkĂŞ (nawet gdy byÂł juÂż Âżonaty!) i spÂłodziĂŚ spadkobiercĂŞ majÂątku brata. Nie byÂło to jednak prawo bezwzglĂŞdne. Brat zmarÂłego mĂłgÂł nie dopeÂłniĂŚ lewiratu, jednak wĂłwczas traciÂł w rodzinie dobre imiĂŞ.

W Starym Testamencie w dwĂłch miejscach odnajdujemy odniesienia do tego prawa: w historii Judy i Tamar (Rdz 38) oraz w KsiĂŞdze Rut (Rt4), gdzie doprecyzowuje siĂŞ, iÂż prawo lewiratu spoczywa jedynie na bracie zmarÂłego, a nie na dalszych krewnych. Kobieta mogÂła rĂłwnieÂż sprzeciwiĂŚ siĂŞ prawu lewiratu. Na tĂŞ okolicznoÂśĂŚ przewidziano ceremoniĂŞ chalicy. Wtedy to wdowa zdejmuje sandaÂł szwagra i spluwa mu pod nogi, uczyniwszy to, moÂże poÂślubiĂŚ, kogo chce. Co ciekawe, zdjĂŞcie sandaÂła byÂło rĂłwnieÂż gestem potwierdzenia kontraktu. Praktyka ta wywodziÂła siĂŞ ze zwyczaju, zgodnie z ktĂłrym postawienie stopy lub buta na czyjeÂś ziemi oznaczaÂło wziĂŞcie jej w posiadanie (Ps 60, 10; 108, 10). Pierwotnie ceremonia chalicy miaÂła sÂłuÂżyĂŚ zawstydzeniu brata lecz obecnie jest rutynÂą, gdyÂż prawo lewiratu jest juÂż niedozwolone.
Do czterech razy sztuka

Wedle prawa biblijnego mĂŞÂżczyzna moÂże praktykowaĂŚ poligamiĂŞ – w odrĂłÂżnieniu od kobiety, ktĂłra moÂże mieĂŚ jednego mĂŞÂża. Jednak wydaje siĂŞ, Âże biblijni mĂŞÂżowie nieczĂŞsto korzystali z tego prawa. ChociaÂż Adam miaÂł dwie Âżony, to juÂż Noe i jego synowie po jednej. Brak rĂłwnieÂż wskazaĂą na monogamiĂŞ przez rabinĂłw talmudycznych. OgĂłlna opinia w Talmudzie gÂłosi jednak, iÂż mĂŞÂżczyzna moÂże mieĂŚ cztery Âżony, o ile staĂŚ go na utrzymanie ich wszystkich. KrĂłl z kolei moÂże sobie pozwoliĂŚ (wedÂług Talmudu) na osiemnaÂście. W XI wieku, na zwoÂłanej radzie rabinicznej, zakazano ÂŻydom aszkenazyjskim poligamii. ZÂłamanie tego postanowienia groziÂło klÂątwÂą – cherem. Sefaradyjscy ÂŻydzi majÂą nadal moÂżliwoÂśĂŚ uprawiania poligamii, choĂŚ raczej z niej nie korzystajÂą. Z kolei Aszkenezyjczycy mogÂą poÂślubiĂŚ drugÂą ÂżonĂŞ bez potrzeby uzyskania rozwodu, jeÂśli pierwsza maÂłÂżonka cierpi na chorobĂŞ umysÂłowÂą.
Bibliografia:

NavĂŠ- Levinson Pnina, Kobieta w judaizmie, [w:] Nowy leksykon judaistyczny, pod. red. Julius H. Schoeps, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2007, s. 447- 449.
Isidore Singer, J. F. McLaughlin, Solomon Schechter, Julius H. Greenstone, Joseph Jacobs, Marriage[dostĂŞp: 12.07.2016]
Pismo ÂŚwiĂŞte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekÂład z jĂŞzykĂłw oryginalnych, ÂŚwiĂŞty PaweÂł, CzĂŞstochowa 2008, Pwt 25, 5-6. s. 378, 504.
Unterman Alan, Encyklopedia tradycji i legend Âżydowskich, przekÂł. Olga Zienkiewicz, KsiÂąÂżka i Wiedza, Warszawa 2000.

Redakcja: Antoni Olbrychski

https://histmag.org/Zydowskie-zwiazki-damsko-meskie-1486

https://dzismis.com/2018/01/03/i-wezmiesz-ja-za-zone-zydowskie-zwiazki-damsko-meskie/

„KapÂłanka domostwa”, „korona mĂŞÂżczyzny”.

Kobieta w kulturze Âżydowskiej

(https://histmag.org/grafika/thumbs/sara_600x409_thb_184393.jpg)

Przed Âżydowskimi kobietami stawiano nieÂłatwe zadania - dbaĂŚ o dzieci, mĂŞÂża, dom, finanse. Wiele biblijnych bohaterek ÂłamaÂło jednak ten schemat, nie dajÂąc siĂŞ Âłatwo zaszufladkowaĂŚ jako kury domowe.
ArtykuÂły, Historia kobiet, Judaistyka

1 2

Zgodnie z koncepcjÂą Biblii Hebrajskiej kobieta i mĂŞÂżczyzna zostali stworzeni na podobieĂąstwo Boga.

Sara, Âżona Abrahama, tuÂż przed zabraniem do paÂłacu faraona (domena publiczna)

I stworzyÂł BĂłg czÂłowieka na obraz SwĂłj, na obraz Boga stworzyÂł go; mĂŞÂżczyznĂŞ i niewiastĂŞ stworzyÂł ich.

Na kobiecie i mĂŞÂżczyÂźnie ciÂąÂży powinnoÂśĂŚ z kolejnego wersu:

I bÂłogosÂławiÂł im BĂłg, i rzekÂł do nich BĂłg: Rozradzajcie siĂŞ i rozmnaÂżajcie.

PoÂżÂądanym stanem dla dorosÂłych ÂŻydĂłw jest wiĂŞc Âżycie w maÂłÂżeĂąstwie. MĂŞÂżczyzna moÂże jednak wybraĂŚ poÂświĂŞcenie siĂŞ studiowaniu Tory, choĂŚ taki celibat jest gorÂąco odradzany. WedÂług tradycji sam BĂłg przydziela partnerĂłw maÂłÂżeĂąskich i na 40 dni przed narodzeniem dziecka gÂłos z nieba ogÂłasza, z kim wstÂąpi ono w zwiÂązek maÂłÂżeĂąski.
Mazel Tov!

Niekiedy maÂłÂżeĂąstwo aranÂżowane byÂło przez szadchana – kobietĂŞ zajmujÂącÂą siĂŞ kojarzeniem par, czyli najproÂściej mĂłwiÂąc, swatkĂŞ. NajczĂŞÂściej maÂłÂżeĂąstwa planowano z gĂłry i rodzice wybierali przyszÂłych wspĂłÂłmaÂłÂżonkĂłw dla swoich dzieci. ÂŚlub z miÂłoÂści nie byÂł powszechny. Ale jedno i drugie nie wykluczaÂło udanego zwiÂązku. NarzeczeĂąstwo byÂło formalizowane podczas ceremonii sziduch, poprzez podpisanie specjalnego dokumentu nazywanego tenaim. Zapisywane w nim byÂły warunki maÂłÂżeĂąstwa.

Po pierwsze, obie strony zobowiÂązywaÂły siĂŞ do zawarcia maÂłÂżeĂąstwa. Podawano Âśrodki finansowe lub nieruchomoÂści, ktĂłre powinny wnieÂśĂŚ obie strony, odpowiedzialnoÂśĂŚ jednej rodziny za drugÂą oraz kary, ktĂłre powinny byĂŚ opÂłacone za ewentualne zerwanie umowy. Czas narzeczeĂąstwa, to mechutanim – okres spotkaĂą dla ustalenia szczegĂłÂłĂłw dotyczÂących Âślubu i warunkĂłw finansowych. W wiĂŞkszoÂści przypadkĂłw dochodziÂło do zawarcia maÂłÂżeĂąstwa, zerwanie zarĂŞczyn byÂło wielkÂą haĂąbÂą i niosÂło ze sobÂą konsekwencje finansowe. Dla kali i chatana, czli pani i pana mÂłodych, dzieĂą Âślubu jest poczÂątkiem nowego Âżycia. Przed rozpoczĂŞciem ceremonii zaÂślubin chatan udaje siĂŞ do komnat kali, sprawdziĂŚ czy to wÂłaÂśnie z niÂą ma braĂŚ Âślub. Zwyczaj ten ma swoje ÂźrĂłdÂło w Biblii i odnosi siĂŞ do historii Jakuba, ktĂłry oÂżeniÂł siĂŞ nie z tÂą kobietÂą, co chciaÂł. By nie popeÂłniĂŚ tego samego bÂłĂŞdu, kaÂżdy chatan sprawdza, czy kobieta podajÂąca siĂŞ za jego narzeczonÂą, faktycznie niÂą jest.
Przeczytaj takÂże:

Gorsza pÂłeĂŚ? Rola kobiety w ciÂągu wiekĂłw
Mroczny Szeol, niebiaĂąski Eden. ÂŚmierĂŚ w kulturze judaistycznej

Miriam, siostra MojÂżesza (domena publiczna) W niektĂłrych gminach panna mÂłoda wykonywaÂła siedem okrÂąÂżeĂą wokĂłÂł narzeczonego.
NastĂŞpnie odmawia siĂŞ naboÂżeĂąstwo nad kielichem wina. Potem kielich z winem jest podawany rodzicom panny mÂłodej, by ci przekazali go swojej cĂłrce. NastĂŞpnie pan mÂłody wrĂŞcza pod chupÂą obrÂączkĂŞ pannie mÂłodej.

Odczytuje siĂŞ ketubĂŞ i odprawia kolejne bÂłogosÂławieĂąstwo nad winem. Na zakoĂączenie Âślubu chatan rozbija kielich, przypominajÂąc wszystkim Âżal po zburzeniu ÂŚwiÂątyni.

ParĂŞ odprowadza siĂŞ do ustronnego miejsca, by tam mogli pobyĂŚ chwilĂŞ sami. Niejednokrotnie byÂł to pierwszy moment, gdy maÂłÂżonkowie rozmawiali ze sobÂą. Od tej pory, gdy micwa maÂłÂżeĂąstwa zostaÂła speÂłniona, moÂżna pÂłodziĂŚ dzieci. Wydaje siĂŞ, Âże kobieta w tym akcie jest nieco na uboczu. Nic bardziej mylnego.

(https://histmag.org/grafika/thumbs/miriam_300x387_thb_130765.jpg)

W ketubie – kontrakcie podpisywanym podczas Âślubu, okreÂśla siĂŞ majÂątek Âżony i jej osobiste zabezpieczenie. Gdyby z rĂłÂżnych przyczyn nie doszÂło do poczĂŞcia nowego Âżycia, staje siĂŞ to jednym z powodĂłw ewentualnego rozwodu.
Tora przewiduje moÂżliwoÂśĂŚ rozwiÂązania maÂłÂżeĂąstwa.

Dochodzi do tego poprzez wrĂŞczenie listu rozwodowego zwanego getem. RozwĂłd musi byĂŚ przeprowadzony przez bet din, czyli sÂąd skÂładajÂący siĂŞ z trzech rabinĂłw. Dodatkowo dla sporzÂądzenia get konieczni sÂą skrybowie ( sofer ) i dwĂłch ÂświadkĂłw. Od XI wieku wrĂŞczenie listu rozwodowego moÂże siĂŞ odbyĂŚ jedynie za zgodÂą kobiety.

(https://histmag.org/grafika/thumbs/ketuba_300x452_thb_90281.jpg)

WczeÂśniej mĂŞÂżczyzna nie potrzebowaÂł takiej zgody. Gdy wrĂŞczaÂł get Âżonie, automatycznie nie byli juÂż maÂłÂżeĂąstwem. W ketubie zapisane jest rĂłwnieÂż, iÂż mÂąÂż musi dostarczaĂŚ Âżonie orgazmĂłw i dbaĂŚ o jej przyjemnoÂśĂŚ pÂłynÂącÂą z aktu pÂłciowego.

Posiadanie dzieci byÂło uwaÂżane za wielkie szczĂŞÂście. Jednak juÂż w czasach talmudycznych moÂżna byÂło stosowaĂŚ Âśrodki zapobiegawcze, gdy Âżycie matki byÂło zagroÂżone.

Kobieta przedsiĂŞbiorcza

Bogato zdobiona ketuba - prawny kontrakt w judaizmie zawierany przed Âślubem przez narzeczonych (domena publiczna) ObowiÂązki kobiety oprĂłcz dbania o dom, dzieci i mĂŞÂża, odnosiÂły siĂŞ rĂłwnieÂż do sfery finansowej.
To gÂłĂłwnie kobieta miaÂła za zadanie utrzymywaĂŚ finansowo dom.

MiĂŞdzy innymi dlatego teÂż byÂła zwolniona z wielu nakazĂłw i zakazĂłw religijnych obowiÂązujÂących mĂŞÂżczyzn, tak by nie mogÂły one przeszkodziĂŚ w wykonywaniu zajĂŞĂŚ domowych.

Aby realizowaĂŚ naleÂżycie ideaÂły Âżydowskiego Âżycia wewnÂątrz i na zewnÂątrz (dom, gmina), kobieta musiaÂła mieĂŚ wielostronnÂą wiedzĂŞ i umiejĂŞtnoÂści, ktĂłrych - przekazywanych z pokolenia na pokolenie - uczyÂła siĂŞ w domu i w pĂłÂźniejszym czasie rĂłwnieÂż w szkole.
Do niezbĂŞdnej wiedzy zaliczano zasady higieny, metody leczenia, umiejĂŞtnoÂśĂŚ odrĂłÂżniania symptomĂłw chorĂłb. JuÂż w staroÂżytnoÂści dziewczynki musiaÂły uczyĂŚ siĂŞ jĂŞzyka ludnoÂści, poÂśrĂłd ktĂłrej mieszkaÂła spoÂłecznoÂśĂŚ Âżydowska.

ChÂłopcy nie byli objĂŞci tym nakazem, bo i nie zachodziÂła taka potrzeba. To gÂłĂłwnie stanowiÂły ÂłÂączniczki miĂŞdzy Âżydami i nie Âżydami w sferze ekonomiczno – gospodarczej. Kobiety uczyÂły siĂŞ takÂże sztuki obrzezywania i zostawaÂły mohelami (rzezakami).
Przeczytaj takÂże:

Gorsza pÂłeĂŚ? Rola kobiety w ciÂągu wiekĂłw
Mroczny Szeol, niebiaĂąski Eden. ÂŚmierĂŚ w kulturze judaistycznej

Aby zaopatrywaĂŚ rodzinĂŞ i sÂąsiadĂłw w ÂżywnoÂśĂŚ, uczyÂły siĂŞ sztuki zarzynania drobiu, niejednokrotnie otrzymujÂąc dyplom szochetet (rzezaczki). Kobiety znaÂły siĂŞ na handlu i zarzÂądzani pieniĂŞdzmi gospodarstwa domowego lub nawet gminy.

Od czasĂłw staroÂżytnych pracowaÂły zarobkowo. NiektĂłre ÂżydĂłwki posiadaÂły nawet juÂż w czasach staroÂżytnych majÂątki ziemskie, ktĂłrymi same mogÂły zarzÂądzaĂŚ – sprzedawaĂŚ je bÂądÂź kupowaĂŚ.

Potwierdzeniem mogÂą byĂŚ chociaÂżby dokumenty pani Bawty odkryte w grotach nad Morzem Martwym pochodzÂące z II w. n.e. W trosce o ochronĂŞ zdrowia kobiet przepisy biblijne okreÂślaÂły, iÂż nie powinny one wykonywaĂŚ Âżadnych prac polowych.

Kobiety zajmowaÂły kierownicze stanowiska w gminach Âżydowskich. ProwadziÂły fundacje zakÂładajÂące domy starcĂłw i szpitale. Jak pisaÂła Pnina NavĂŠ- Levinson, istniejÂą dwa podstawowe czynniki, ktĂłre miaÂły wpÂływ na ksztaÂłtowanie drogi Âżydowskich kobiet i moÂżliwoÂści ich dziaÂłania: rozumienie Âżydowskiego prawa religijnego (halachy) oraz rzeczywistoÂśĂŚ spoÂłeczna.
Nasze matki

(https://histmag.org/grafika/thumbs/weddubg_300x344_thb_216901.jpg)

PrestiÂż i pozycja kobiety zaleÂżaÂły przede wszystkim od iloÂści dzieci, ktĂłre urodziÂła. A jej pierwszorzĂŞdnym obiektem zainteresowaĂą powinien byĂŚ dom.

Biblia podaje jednak wyjÂątki. Siostra MojÂżesza, Miriam, uznawana byÂła za prorokiniĂŞ. ÂŻyjÂąca w czasach prorokĂłw Debora stanĂŞÂła na czele wojska. Debora peÂłniÂła rĂłwnieÂż funkcjĂŞ sĂŞdziego.

ByÂła ona jako jedyna okreÂślona wprost w Torze mianem „matki w Izraelu” (KsiĂŞga SĂŞdziĂłw). PoboÂżnoÂśĂŚ Judyty i jej mÂądroÂśĂŚ sprawiÂły, iÂż prorok Ozjasz posÂłuchaÂł jej rad. Kobiety w Biblii bynajmniej nie sÂą przedstawiane jedynie, jako potulne, Âłagodne istoty.

Tamar, synowa Judy, by walczyĂŚ o swoje prawa, udawaÂła prostytutkĂŞ (Rdz 38). Rut, Estera, Zuzanna ulegaÂły woli mĂŞÂżczyzn, ale nie traciÂły wÂłasnej osobowoÂści.

ÂŻydowski Âślub w Aleppo, 1914 r. (domena publiczna) Nietuzinkowymi postaciami sÂą rĂłwnieÂż matriarchinie judaizmu, nazywane w judaizmie okreÂśleniem „nasze matki”. Mowa oczywiÂście o Sarze, Rebece, Lei i Rachel, Âżonach prorokĂłw Abrahama, Izaaka i Jakuba.

Co ciekawe, w chrzeÂścijaĂąstwie kobiety te postrzegane sÂą jako doÂśĂŚ kÂłopotliwe i jedynie „Âżony prorokĂłw”. Sytuacja ma siĂŞ zgoÂła odmiennie w kulturze judaistycznej. W tradycji judaistycznej matriarchinie zostaÂły wybrane przez Boga do peÂłnienia specjalnej misji dziejowej ludu Izraela.

Historie te opisujÂą midrasze. Odzwierciedlenie tej specjalnej pozycji Sary, Rebeki, Lei i Racheli odnajdujemy w np. inwokacjach modlitw, narodzin dziecka, miesiÂączki. Matriarchinie byÂły kobietami nieprzeciĂŞtnymi. Podziwiamy je za upĂłr i konsekwencjĂŞ, z jakÂą dÂąÂżyÂły do zachowania ciÂągÂłoÂści rodu, podejmujÂąc nieÂłatwe decyzje. WedÂług rabinĂłw, wszystkie pramatki majÂą, podobnie jak ich mĂŞÂżowie, status prorokiĂą.

WedÂług Tory i Halachy pÂłodzenie dzieci jest obowiÂązkiem mĂŞÂżczyzn. Jednak, jak w przypadku wielu spoÂłecznoÂści, kobietĂŞ wartoÂściowaÂł fakt posiadania przez niÂą potomstwa.

Nie byÂł to jednak jedyny wyznacznik ich powaÂżania. Jaki wiĂŞc byÂł i jest obraz kobiety w judaizmie? Z jednej strony powaÂżana jest ulegÂłoÂśĂŚ wobec mĂŞÂża, mÂądroÂśĂŚ i zdolnoÂśĂŚ rodzenia dzieci.

Z drugiej jednak ÂżydĂłwek nie ograniczano jedynie do sfery domowej. ÂŻydĂłwki to kobiety przedsiĂŞbiorcze, umiejÂące sobie radziĂŚ z przeciwnoÂściami losu, niejednokrotnie samodzielnie utrzymujÂące finansowo nie tylko swoje dzieci ale i mĂŞÂża. Dodatkowo „ÂżydowskoÂśĂŚ” dziedziczy siĂŞ po kÂądzieli, nie po mieczu.
Bibliografia:

NavĂŠ- Levinson Pnina, Kobieta w judaizmie, [w:] Nowy leksykon judaistyczny, pod. red. Julius H. Schoeps, Wydawnictwo Cyklady, Warszawa 2007, s. 447- 449.
Pismo ÂŚwiĂŞte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekÂład z jĂŞzykĂłw oryginalnych, ÂŚwiĂŞty PaweÂł, CzĂŞstochowa 2008, s. 97- 99
Tora. PiĂŞcioksiÂąg MojÂżesza, tÂł. Izaak Cyklow, Austeria, KrakĂłw 2006, s. 7.
Unterman Alan, Encyklopedia tradycji i legend Âżydowskich, tÂłum. Olga Zienkiewicz, KsiÂąÂżka i Wiedza, Warszawa 2000, s. 168.

Redakcja: Antoni Olbrychski

https://histmag.org/kaplanka-domostwa-korona-mezczyzny-kobieta-w-kulturze-zydowskiej-13799/1

   Judaizm

KALENDARZ ÂŚWIÂĄT NA ROK 2018 (5778-5779) Lista zawiera wyÂłÂącznie najwaÂżniejsze ÂświĂŞta religijne oraz Jom Ha-Szoa.
Kaufmann.jpg

.......

STYCZEĂ/LUTY

* Tu biSzwat - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca we wtorek, 30 stycznia, a koĂączy o zmroku w ÂśrodĂŞ, 31 stycznia.
TBS_1_1_1.jpg

Tu biSzwat oznacza „15 dzieĂą miesiÂąca szwat”. Tu – wyraÂża liczbĂŞ 15 w hebrajskim. PiĂŞtnasty dzieĂą miesiÂąca szwat jest Nowym Rokiem Drzew (Rosz Haszana lallanot). W ksiĂŞdze Wajikra czytamy: „Gdy przyjdziecie do ziemi [Jisraela] i bĂŞdziecie sadziĂŚ wszelkie drzewo [rodzÂące] jadalny [owoc], bĂŞdzie wam ten owoc wzbroniony – przez trzy lata bĂŞdzie wam wzbroniony i jedzony nie bĂŞdzie. A w czwartym roku wszelki jego owoc bĂŞdzie ÂświĂŞty [i jedzony tylko w Jerozolimie], na chwaÂłĂŞ Boga. A w piÂątym roku moÂżecie jeÂśĂŚ jego owoc” (19, 23-25). PoniewaÂż, aby przestrzegaĂŚ tego prawa i wiedzieĂŚ dokÂładnie, kiedy trzeba przynieÂśĂŚ owoce do ÂŚwiÂątyni, a kiedy moÂżna je juÂż zjadaĂŚ samemu, byÂłoby konieczne zapamiĂŞtanie daty zasadzenia kaÂżdego drzewa osobno, ustalone zostaÂły zbiorowe „urodziny” wszystkich drzew na 15 dzieĂą szwat.

LUTY/MARZEC

* Purim - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w ÂśrodĂŞ, 28 lutego, a koĂączy o zmroku w czwartek, 1 marca.
   Purim.jpg

Purim to ÂświĂŞto, ktĂłrego podstawowym motywem jest ukrywanie, zatajanie. Na wielu poziomach. RozpoczynajÂąc od imienia bohaterki wydarzeĂą – Estery. Jej prawdziwe imiĂŞ to Hadasa. Ester jest imieniem ukrywajÂącym jej pochodzenie: rdzeĂą samech taw resz w jej imieniu oznacza w hebrajskim „ukryta/ukryty”. W Dewarim (31, 18) BĂłg mĂłwi: „UkryjĂŞ caÂłkiem (hastir astir) MojÂą twarz”. Rabini interpretujÂący KsiĂŞgĂŞ Estery odczytywali ukryty sens imienia Estery jako sugestiĂŞ, Âże BĂłg dziaÂłaÂł tu z ukrycia. PrĂłcz tego Ester jest naprawdĂŞ ukryta: tylko Mordechaj wie, kim ona jest. Nie wie tego, oczywiÂście, ani Haman, ani krĂłl Achaszwerosz. W Megilat Ester (2, 20) czytamy: Ejn Ester magedet moledeta („Estera nie ujawniÂła swojego pochodzenia”). I – tak jak jej narodowoÂśĂŚ i religia – nic z tego, co siĂŞ ostatecznie wydarzy, nie jest ujawnione do ostatniego momentu.

WyjaÂśnia to rolĂŞ, jakÂą w Purim speÂłniajÂą maski: symbolizujÂą one wÂłaÂśnie cud ocalenia ÂŻydĂłw, ktĂłry ukrywa siĂŞ za kostiumem, przebraniem, wprowadzeniem w bÂłÂąd, zatajeniem prawdziwego sensu wydarzeĂą – ukryciem dziaÂłaĂą Boga za maskÂą przypadku. Stanowi to takÂże wyjaÂśnienie zagadkowego polecenia Talmudu (Megila 7b), ktĂłre nakazuje upicie siĂŞ tak, aÂż „nie bĂŞdzie siĂŞ znaÂło” (ad delo jada) rĂłÂżnicy miĂŞdzy arur Haman („przeklĂŞty Haman”) i baruch Mordechaj („bÂłogosÂławiony Mordechaj”). Ten nakaz teÂż podlega regule ukrycia i zatajenia. Nasz intelekt ma byĂŚ wyÂłÂączony: rzeczywistoÂśĂŚ ma ukryĂŚ siĂŞ przed naszÂą percepcjÂą, bo tylko wtedy ujawni siĂŞ wyÂższa prawda: za tym, co postrzegamy jako przypadek, kryje siĂŞ dziaÂłanie Boga.

MARZEC/KWIECIEĂ

* Pesach - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w piÂątekek, 30 marca, a koĂączy o zmroku w sobotĂŞ, 7 kwietnia. Pierwsza noc sederowa - 30 marca.
aaa_1_1.jpg

W sensie historycznym Pesach upamiĂŞtnia uwolnienie ÂŻydĂłw z niewoli egipskiej. Egipt – najpotĂŞÂżniejsze paĂąstwo tamtego okresu staroÂżytnoÂści (okoÂło 3250 lat temu) - musiaÂł pogodziĂŚ siĂŞ z faktem, Âże – dziĂŞki interwencji Boga – upokarzani, wykorzystywani, pozbawieni praw nĂŞdzarze uzyskali wolnoÂśĂŚ. W sensie duchowym Pesach jest ÂświĂŞtem wolnoÂści, bo po czterdziestu dziewiĂŞciu dniach wĂŞdrĂłwki przez pustyniĂŞ ÂŻydzi otrzymali TorĂŞ, a w niej system moralny i etyczny skÂładajÂący siĂŞ z nakazĂłw i zakazĂłw, ktĂłre uczyniÂły ich naprawdĂŞ wolnymi. Bowiem wolnoÂśĂŚ wcale nie polega na tym, Âże nieograniczane jest nasze prawo do robienia tego, co robiĂŚ chcemy. Tak myÂślÂą niewolnicy – niedostrzegajÂący, Âże rozumiana w ten sposĂłb wolnoÂśĂŚ jest tylko zaspokajaniem egoizmu, Âże jest zawsze jednoznaczna z czyjÂąÂś krzywdÂą.

WolnoÂśĂŚ jest to stan, w ktĂłrym nikt nie ogranicza naszego prawa do robienia tego, co sÂłuszne. WolnoÂśĂŚ jest wtedy, gdy nikt nie zabrania czÂłowiekowi postĂŞpowania w sposĂłb wÂłaÂściwy, etyczny. Nie ma wiĂŞc wolnoÂści bez etyki. Nie ma wolnoÂści, gdy etyka ulega stÂłamszeniu. Niewolnikowi nie wolno postĂŞpowaĂŚ w sposĂłb etyczny, chociaÂżby dlatego, Âże etyczne zachowanie wchodzi natychmiast w konflikt z interesem wÂłaÂściciela niewolnikĂłw. Mosze – czÂłowiek etyczny – zabija znĂŞcajÂącego siĂŞ nad niewolnikiem nadzorcĂŞ. Faraon wydaje na Moszego wyrok Âśmierci. W Egipcie nie ma wolnoÂści dla ÂŻydĂłw. Gdy czÂłowiek jest wolny, nikt nie ograniczy go w czynieniu tego, co etyczne. Aby jednak postĂŞpowaĂŚ etycznie, trzeba najpierw poznaĂŚ zasady etyki. Zawiera je wÂłaÂśnie Tora Pisana i Tora Ustna – obie przekazane Moszemu przez Boga po WyjÂściu z Egiptu – wydarzeniu upamiĂŞtnianym przez ÂświĂŞto Pesach.

WyjÂście z Egiptu i, w jego efekcie, przyjĂŞcie „jarzma Tory” („jarzma przykazaĂą” – kabalat ol micwot), czyniÂą ÂŻydĂłw ludÂźmi wolnymi.

W Pesach skÂładano oddanie z baranka wĂłwczas, gdy istniaÂła ÂŚwiÂątynia. Od czasĂłw zburzenia ÂŚwiÂątyni (70 rok n.e.) ta ofiara zostaÂła zaniechana razem z wszystkimi innymi ofiarami ze zwierzÂąt. Na stole sederowym symbolizuje jÂą zeroa. Jest to upieczone miĂŞso z koÂściÂą – pieczona szyja kurczaka, indyka, noga kurczaka lub podudzie jagniĂŞce. Zeroa oznacza „ramiĂŞ”; nawiÂązuje do „wyciÂągniĂŞtego ramienia” Boga, ktĂłry ocaliÂł ÂŻydĂłw podczas przejÂścia przez Morze Trzcinowe (Czerwone). Zeroa posiada wyÂłÂącznie symboliczne znaczenie na stole sederowym i nie jest zjadana. Ma wyraÂżaĂŚ przesÂłanie, Âże bez ÂŚwiÂątyni nie jest moÂżliwe skÂładanie ofiar ze zwierzÂąt.




Jom ha-Szoa - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w ÂśrodĂŞ, 11 kwietnia, a koĂączy o zmroku w czwartek, 12 kwietnia.
   az1_1.jpg

DzieĂą PamiĂŞci Holocaustu (Jom ha-Szoa we ha-Gewura) oznacza dosÂłownie "DzieĂą (PamiĂŞci) Holokaustu i AktĂłw Odwagi" i obchodzony jest 27 dnia miesiÂąca nisan.

Nie jest to - rzecz jasna - ÂświĂŞto religijne. Data tego ÂświĂŞta zostaÂła oficjalnie wyznaczona przez Knesset w roku 1951. IstniaÂło kilka innych propozycji. Rabinat izraelski uwaÂżaÂł, Âże bardziej odpowiedniÂą datÂą jest dziesiÂąty dzieĂą tewet, ktĂłry upamiĂŞtnia rozpoczĂŞcie oblĂŞÂżenia Jerozolimy w 586 roku p.n.e. Jednak wielu Ocalonych i innych ÂŻydĂłw byÂło zdania, Âże Holocaust jest wydarzeniem tak wielkiej wagi, iÂż wymaga osobnego dnia pamiĂŞci.

NiektĂłrzy Âświeccy Izraelczycy twierdzili, Âże jedynym dniem, ktĂłry wÂłaÂściwie upamiĂŞtniaÂłby Holocaust jest 19 kwietnia - dzieĂą rozpoczĂŞcia powstania w getcie warszawskim w roku 1943. Jednak dziewiĂŞtnasty kwietnia tego roku byÂł 15 dniem nisan - czyli pierwszym dniem Pesach. Gdyby Knesset zgodziÂł siĂŞ na tĂŞ propozycjĂŞ, oznaczaÂłoby to w konsekwencji, Âże tragiczne i smutne Jom ha-Szoa obchodzone byÂłoby rĂłwnolegle z radosnym Sederem pesachowym. Ostatecznie wybrana data nie wypada w dzieĂą Âżadnego konkretnego wydarzenia Holocaustu, ale jest na tydzieĂą przed ÂŚwiĂŞtem NiepodlegÂłoÂści Izraela. WiĂŞkszoÂśĂŚ Âżydowskich ÂświÂąt jest okazjÂą do wyraÂżania wdziĂŞcznoÂści Bogu i okazywania miÂłoÂści do Niego. Jom ha-Szoa nie wywoÂłuje takich emocji. Dlatego wÂłaÂśnie jeden z ortodoksyjnych rabinĂłw proponowaÂł przed laty, aby w ten dzieĂą ÂŻydzi zbierali siĂŞ w synagogach - i siedzieli w milczeniu. Nie powinien odmawiany byĂŚ Kadisz, bo modlitwa ta przywoÂłuje wielkoÂśĂŚ i wspaniaÂłoÂśĂŚ Boga. ÂŻydzi powinni siedzieĂŚ bez sÂłowa i bez sÂłowa rozchodziĂŚ siĂŞ do domĂłw.

MAJ

* Lag baOmer - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w ÂśrodĂŞ, 2 maja, a koĂączy o zmroku w czwartek, 3 maja.
bc_1_1.jpg

Lag baOmer, wedÂług tradycji, upamiĂŞtnia koniec tajemniczej zarazy, jaka panowaÂła wÂśrĂłd uczniĂłw rabiego Akiwy (II wiek n.e.). MoÂżna mieĂŚ jednak wÂątpliwoÂści, czy rzeczywiÂście byÂła to epidemia. Talmud (Jewamot 62, 2) podaje bowiem, Âże dwadzieÂścia cztery tysiÂące uczniĂłw rabiego Akiwy zmarÂło, poniewaÂż „nie okazywali sobie wzajemnie szacunku”.

Inne interpretacje wskazujÂą na fakt, Âże rabi Akiwa poparÂł powstanie przeciw Rzymianom (134-135 rok n.e.), ktĂłremu przewodziÂł Szimon Bar Kochba. WÂśrĂłd powstaĂącĂłw znajdowaÂło siĂŞ wielu uczniĂłw Akiwy. ByĂŚ moÂże wiĂŞc „zaraza” symbolizowaÂła Rzymian, a Lag baOmer byÂł dniem jakiegoÂś militarnego zwyciĂŞstwa, jakiejÂś wygranej bitwy? Fakt, Âże zwyczajowÂą zabawÂą dzieci w Lag baOmer jest strzelanie z Âłuku, sugerowaÂłby prawdziwoÂśĂŚ tych hipotez. DzieĂą ten jest rĂłwnieÂż tradycyjnie uwaÂżany za rocznicĂŞ Âśmierci (jorcajt) sÂłynnego rabiego Szimona bar Jochaja – kabalisty, ktĂłremu przypisuje siĂŞ autorstwo Zoharu.

Jest to ÂświĂŞto radosne. PrzestajÂą na ten dzieĂą obowiÂązywaĂŚ zakazy ograniczajÂące wiele czynnoÂści w okresie „liczenia omeru”. Jest to dzieĂą wypraw za miasto, zabaw w parku, lesie lub na ÂłÂąkach. W Izraelu tego dnia nie ma normalnych zajĂŞĂŚ szkolnych. Dzieci idÂą z nauczycielami w teren – zabierajÂąc Âłuki i piÂłki. Bardzo popularne jest rĂłwnieÂż rozpalanie ognisk.

W Meronie – miejscu, w ktĂłrym pochowany jest rabi Szimon bar Jochaj i jego syn Elazar bar Szimon, tysiÂące ÂŻydĂłw spotykajÂą siĂŞ, aby obchodziĂŚ jorcajt (na zdjĂŞciu). Od czasĂłw rabina Jicchaka Lurii (XVI wiek), istnieje zwyczaj urzÂądzania wtedy postrzyÂżyn trzyletnich chÂłopcĂłw. TowarzyszÂą temu Âśpiewy i picie wina. Lag baOmer to rĂłwnieÂż tradycyjny dzieĂą ÂślubĂłw, ktĂłre z zasady nie odbywajÂą siĂŞ w okresie „liczenia omeru” (z nielicznymi wyjÂątkami).

* Szawuot - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w sobotĂŞ, 19 maja, a koĂączy o zmroku w poniedziaÂłek, 21 maja (trwa dwa dni w diasporze, jeden - w Izraelu).
   szawuot_1_1.jpg

Szawuot jest ÂświĂŞtem upamiĂŞtniajÂącym nadanie ludowi Jisraela Tory (Matan Tora), ktĂłra jest nie tylko ÂświĂŞtÂą ksiĂŞgÂą judaizmu, ale takÂże tekstem, jaki wpÂłynÂąÂł - jak Âżaden inny - na historiĂŞ ludzkoÂści. Dlatego nazywane jest Zman Matan Toratejnu (Czasem Nadania Naszej Tory).

W Torze ÂświĂŞto to okreÂślane jest aÂż na trzy rĂłÂżne sposoby: mianem Hag Hakacir – co oznacza ÂŚwiĂŞto ZbiorĂłw (dokÂładnie: „koniec Âżniw”) (Bereszit 23, 16), Jom Habikurim – Dniem Pierwszych OwocĂłw (Bemidbar 28, 26) i Hag Haszawuot – ÂŚwiĂŞtem Tygodni (Szemot 34, 22).

Jest ono drugim z trzech gÂłĂłwnych ÂświÂąt o rolniczym i historycznym charakterze (pozostaÂłe dwa to Pesach i Sukot). Jednak w odrĂłÂżnieniu od tych dwu ÂświÂąt, data obchodzenia Szawuot nie jest wymieniona w Torze, ale jest powiÂązana z terminem obchodzenia Pesach. W drugi dzieĂą Pesach rozpoczyna siĂŞ „liczenie omeru”, ktĂłre trwa czterdzieÂści dziewiĂŞĂŚ dni. PiĂŞĂŚdziesiÂątego dnia, a wiĂŞc po upÂływie siedmiu tygodni (stÂąd nazwa „ÂŚwiĂŞto Tygodni”) obchodzone jest ÂświĂŞto Szawuot. Te czterdzieÂści dziewiĂŞĂŚ dni wĂŞdrĂłwki po WyjÂściu z Egiptu to czas, ktĂłry byÂł potrzebny, aby ÂŻydzi mogli przygotowaĂŚ siĂŞ do przyjĂŞcia Tory i zaakceptowania jej przykazaĂą. W odrĂłÂżnieniu od innych ÂświÂąt, w Szawuot nie obowiÂązujÂą specjalne micwot wynikajÂące z Tory, ale tradycyjne sposoby obchodzenia ÂświÂąt, polegajÂące na powstrzymywaniu siĂŞ od pracy, specjalnych modlitwach i studiowaniu Tory. Jednak wiele z tych szczegĂłÂłowych zwyczajĂłw (minhagim) funkcjonuje na rĂłwni z zasadami prawa religijnego. Te tradycyjne formy uÂświĂŞcania Szawuot opisuje mnemotechniczne sÂłowo acharit („ostatni”), ktĂłre skÂłada siĂŞ z pierwszych liter nazw poszczegĂłlnych zwyczajĂłw.

Jednym z nich jest jerek - udekorowanie domĂłw i synagogi zielonymi gaÂłĂŞziami drzew. WedÂług tradycji gĂłra Synaj zazieleniÂła siĂŞ i pokryÂła kwitnÂącymi kwiatami tuÂż przed wrĂŞczeniem Tory. (W tradycji chrzeÂścijaĂąskiej istnieje podobny zwyczaj w „PiĂŞĂŚdziesiÂątnicĂŞ” czyli „Zielone ÂŚwiÂątki”).

LIPIEC

* Tisza beAw w roku 2018 zaczyna siĂŞ po zachodzie sÂłoĂąca w sobotĂŞ, 21 lipca, a koĂączy o zmroku w niedzielĂŞ, 22 lipca.
Swiatynia_1_1.jpg

Jest to ÂświĂŞto jednodniowe, przypadajÂące 9 dnia miesiÂąca aw (takie jest znaczenie jego nazwy), upamiĂŞtniajÂące zniszczenie Pierwszej ÂŚwiÂątyni przez BabiloĂączykĂłw w 586 roku p.n.e. oraz Drugiej ÂŚwiÂątyni przez Rzymian w 70 roku n.e. TakÂże tego dnia ÂŻydzi zostali wypĂŞdzeni z Anglii w roku 1290 i z Hiszpanii w roku 1492. W okresie Holocaustu Niemcy z premedytacjÂą wybierali ten dzieĂą na przeprowadzenie szczegĂłlnie brutalnych akcji w gettach.

Aby upamiĂŞtniĂŚ zniszczenie ÂŚwiÂątyĂą, rabini ustanowili dzieĂą Tisza beAw dniem peÂłnego postu. Dotyczy on jedzenia, picia, zabroniona jest kÂąpiel, noszenie skĂłrzanego obuwia, uÂżywanie kosmetykĂłw, stosunki seksualne. Podobnie jak w Jom Kipur, kobiety w ciÂąÂży, karmiÂące matki i powaÂżnie chorzy sÂą zwolnieni z postu wĂłwczas, gdy ich zdrowie byÂłoby naraÂżone przez jego przestrzeganie. Jednak, w odrĂłÂżnieniu od Jom Kipur, w dzieĂą Tisza beAw wolno pracowaĂŚ i wolno paliĂŚ papierosy. Zwyczajowo do poÂłudnia unika siĂŞ prac, ktĂłre nadmiernie rozpraszajÂą skupienie charakterystyczne dla tego dnia. Mimo Âże post koĂączy siĂŞ po mniej wiĂŞcej dwudziestu czterech godzinach, wraz z zapadniĂŞciem nocy, zakazane jest spoÂżywanie miĂŞsa i picie wina aÂż do poÂłudnia nastĂŞpnego dnia, poniewaÂż – wedÂług tradycji – ÂŚwiÂątynia pÂłonĂŞÂła przez caÂłÂą noc 10 dnia miesiÂąca aw.

W wieczĂłr rozpoczynajÂący Tisza beAw odczytuje siĂŞ w synagodze Treny, powstaÂłe po zniszczeniu Pierwszej ÂŚwiÂątyni. Tekst ten przedstawia nie tylko zniszczenie Judei, ale takÂże destrukcjĂŞ moralnÂą: opisuje przypadki kanibalizmu – matki w oblĂŞÂżonej przez BabiloĂączykĂłw Jerozolimie chcÂą przeÂżyĂŚ, ÂżywiÂąc siĂŞ zwÂłokami wÂłasnych dzieci.

Podczas porannej modlitwy mĂŞÂżczyÂźni nie zakÂładajÂą tefilin. UwaÂżane jest to za zbyt radosnÂą czynnoÂśĂŚ, aby sobie na niÂą pozwalaĂŚ w to najsmutniejsze z Âżydowskich ÂświÂąt.

Jest to rĂłwnieÂż dzieĂą, gdy ludzie w synagodze nie siadajÂą na krzesÂłach, ale, jak ÂżaÂłobnicy, na podÂłodze lub bardzo niskich stoÂłkach. I, takÂże jak ÂżaÂłobnicy, nie pozdrawiajÂą siĂŞ nawzajem.

GÂłĂłwny powĂłd ÂżaÂłoby w Tisza beAw – brak ÂŚwiÂątyni – jest wciÂąÂż aktualny. Od roku 691 n.e. w miejscu, gdzie staÂła ÂŚwiÂątynia, znajduje siĂŞ meczet. Dla wielu (choĂŚ nie wszystkich) ÂŻydĂłw fakt ten wyklucza moÂżliwoÂśĂŚ, aby ÂŚwiÂątynia pojawiÂła siĂŞ tam kiedykolwiek ponownie.

Istnieje tylko jedno skojarzenie zwiÂązane z tym dniem, ktĂłre przynosi nadziejĂŞ: wedÂług odwiecznej tradycji wÂłaÂśnie w dzieĂą Tisza beAw narodzi siĂŞ Mesjasz.

cd.

http://www.fzp.net.pl/judaizm/kalendarz-swiat-na-rok-2018-5778-5779

WRZESIEĂ

* Rosz Haszana – w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w niedzielĂŞ, 9 wrzeÂśnia, a koĂączy o zmroku we wtorek, 11 wrzeÂśnia.
   granat_2_1_1_1.jpg

Rosz Haszana (dosÂłownie: „gÂłowa roku” - NOWY ROK) jest Âżydowskim ÂświĂŞtem, ktĂłre najbardziej ze wszystkich Âżydowskich ÂświÂąt wykracza w swoim gÂłĂŞbokim sensie takÂże poza sprawy Âżydowskie i poza judaizm. Jest ÂświĂŞtem, ktĂłrego sens jest uniwersalny, bo dotyczy caÂłej ludzkoÂści. Takie ÂświĂŞta, jak np. Pesach (WyjÂście z Egiptu) czy Szawuot (otrzymanie Tory) przypominajÂą o najwaÂżniejszych wydarzeniach w historii ÂŻydĂłw i wyÂłÂącznie ÂŻydĂłw. Rosz Haszana nie dotyczy Âżadnego takiego wydarzenia, choĂŚ nawiÂązuje m.in. do narodzin i poÂświĂŞcenia Jicchaka (dosÂł. „zwiÂązania” – Akedat Jicchak). Jest to ÂświĂŞto upamiĂŞtniajÂące zakoĂączenie Boskiego aktu stwĂłrczego, a dokÂładnie jego szĂłsty dzieĂą, w ktĂłrym stworzony zostaÂł czÂłowiek. CzÂłowiek, ktĂłry przecieÂż nie byÂł ÂŻydem, ale Praojcem wszystkich ludzi.

PierwszÂą waÂżnÂą sprawÂą jest fakt, Âże nie jest to upamiĂŞtnianie stworzenia Âświata w sensie fizycznym – galaktyk, gwiazd, planet, oceanĂłw, zwierzÂąt, ale pojawienia siĂŞ istoty ludzkiej. Oznacza to, Âże wÂłaÂśnie dopiero stworzenie czÂłowieka – jedynego dzieÂła Boga uczynionego „wedÂług istoty Boga” – dopeÂłniÂło Âświat czyniÂąc go ukoĂączonym i sensownym. Dlatego Rosz Haszana – pierwszy dzieĂą miesiÂąca tiszri, rozpoczynajÂący kolejny rok w historii Âświata, jest w rzeczywistoÂści rocznicÂą przypadajÂącÂą o piĂŞĂŚ (metaforycznych) dni (epok stwarzania) pĂłÂźniej, niÂż ustanowione zostaÂły podstawy Âświata materialnego.

DrugÂą waÂżnÂą cechÂą tego ÂświĂŞta jest to, Âże Âżydowski Nowy Rok obchodzony jest zupeÂłnie inaczej niÂż Nowy Rok w wiĂŞkszoÂści kultur. Nie jest okazjÂą do radosnej celebracji, alkoholu i zabawy. Jest Dniem SÂądu. Przygotowania do tego dnia trwajÂą juÂż w miesiÂącu elul poprzedzajÂącym ÂświĂŞto – i polegajÂą na analizowaniu wÂłasnych uczynkĂłw, szczegĂłlnie tych zÂłych – skierowanych przeciwko ludziom i Bogu. Celem etycznym Rosz Haszana i nastĂŞpujÂącego po nim (dziesiÂątego dnia tiszri) Jom Kipur jest analizowanie wÂłasnego Âżycia, dostrzeÂżenie win, okazanie skruchy, przebÂłaganie Boga i skrzywdzonych bliÂźnich. Jest szczegĂłlnÂą cechÂą judaizmu, Âże Nowy Rok staje siĂŞ okazjÂą do rozliczenia swojego Âżycia, ocenienia wÂłasnej postawy wobec Boga i ludzi.

W czasie pierwszego wieczornego posiÂłku w Rosz Haszana zjada siĂŞ - miĂŞdzy innymi - owoc granatu, przed jedzeniem ktĂłrego trzeba powiedzieĂŚ: „Niech bĂŞdzie TwojÂą wolÂą, aby nasze zasÂługi byÂły tak liczne, jak pestki granatu”.

* Jom Kipur - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca we wtorek, 18 wrzeÂśnia, a koĂączy o zmroku w ÂśrodĂŞ, 19 wrzeÂśnia.

Jom_Kipur.jpg

Jom Kipur (peÂłna nazwa: Jom Hakipurim, ÂŚwiĂŞto Pojednania, a jeszcze ÂściÂślej DzieĂą PrzebÂłagaĂą) zaczyna siĂŞ wraz z 10 dniem miesiÂąca tiszri. Poprzedza go Erew Jom Kipur – dzieĂą przeznaczony na ostatecznÂą analizĂŞ swojego postĂŞpowania w minionym roku. Proces analizy przebiega przez wszystkie dni pomiĂŞdzy pierwszym dniem Rosz Haszana a Jom Kipur (DziesiĂŞĂŚ dni skruchy – Aseret jemej teszuwa), a ten dzieĂą stanowi jego podsumowanie.

Ostatni posiÂłek tego dnia (seuda hamafseket) musi zakoĂączyĂŚ siĂŞ przed zachodem sÂłoĂąca. Od tego momentu (mniej wiĂŞcej na godzinĂŞ przed zachodem) rozpoczyna siĂŞ post Jom Kipur, ktĂłry trwa do pojawienia siĂŞ na niebie pierwszych gwiazd nastĂŞpnej nocy.

Wszystkie czynnoÂści, ktĂłre sÂą zabronione w Szabat, sÂą zakazane rĂłwnieÂż w Jom Kipur. Dodatkowo caÂłkowity post wymaga zrezygnowania z jedzenia jakichkolwiek pokarmĂłw i z picia. Nie wolno pÂłukaĂŚ ust i myĂŚ zĂŞbĂłw. Nie moÂżna siĂŞ myĂŚ (wyjÂątek stanowiÂą palce). Nie wolno smarowaĂŚ ciaÂła Âżadnymi substancjami. Nie wolno rĂłwnieÂż nosiĂŚ obuwia, ktĂłrego nawet fragment jest wykonany ze skĂłry. Zakazane jest wreszcie wspĂłÂłÂżycie maÂłÂżeĂąskie w jakiejkolwiek formie.

Ze wzglĂŞdu na tak wymagajÂące zasady postu, istnieje mylne przeÂświadczenie, Âże Jom Kipur jest ÂświĂŞtem zdominowanym przez smutek. Jest to tylko czĂŞÂściowo prawda, bo w Miszna Taanit (4, 8) czytamy: „Nie ma dni bardziej szczĂŞÂśliwych dla ÂŻydĂłw niÂż 15 dzieĂą miesiÂąca aw (gdy ustanawiane sÂą maÂłÂżeĂąstwa) i Jom Kipur”. Jest to dzieĂą szczĂŞÂśliwy, poniewaÂż dokonuje siĂŞ wybaczenie grzechĂłw, za ktĂłre teszuwa (skrucha, a dosÂłownie: „powrĂłt”) zostaÂła dokonana w dniach, ktĂłre upÂłynĂŞÂły od Rosz Haszana, oraz ostateczne rozliczenie win pomiĂŞdzy ludÂźmi oraz miĂŞdzy ludÂźmi a Bogiem. PoÂłÂączone jest to z duchowym oczyszczeniem, jakie daje dzieĂą poÂświĂŞcony w caÂłoÂści modlitwom powiÂązanym z postem, co sprawia, Âże uczucia, jakie wywoÂłuje kulminacja Jom Kipur, sÂą zupeÂłnie nieporĂłwnywalne i przekraczajÂą swojÂą wyjÂątkowoÂściÂą, gÂłĂŞbiÂą i intensywnoÂściÂą to, co rozumiemy potocznie przez „szczĂŞÂśliwy dzieĂą”. Kluczem do zrozumienia Jom Kipur jest sÂłowo „ÂświĂŞtoÂśĂŚ”. To jest kategoria, ktĂłra najlepiej oddaje sens tego dnia. „ÂŚwiĂŞtoÂśĂŚ Jom Kipur jest tak wielka, iÂż jeÂśli tylko czÂłowiek ÂżaÂłuje swoich zÂłych uczynkĂłw, wĂłwczas moÂże odpokutowaĂŚ w dzieĂą ten za wszystkie swoje grzechy” – czytamy w Bramach halachy rabina Zewa Greenwalda.

* Sukot - w roku 2018 zaczyna siĂŞ z zachodem sÂłoĂąca w niedzielĂŞ, 23 wrzeÂśnia, a koĂączy o zmroku w niedzielĂŞ, 30 wrzeÂśnia.
   Leopold_Pilichowski_Sukkot.jpg

Sukot (ÂŚwiĂŞto SzaÂłasĂłw [NamiotĂłw]) zaczyna siĂŞ piĂŞĂŚ dni po Jom Kipur. O ile Jom Kipur jest ÂświĂŞtem, podczas ktĂłrego nastĂŞpuje zakoĂączenie okresu duchowego zgÂłĂŞbienia swojego postĂŞpowania i dokonywania teszuwy (skruchy), o tyle Sukot jest ÂświĂŞtem powrotu ze Âświata wewnĂŞtrznego do Âświata fizycznego, a jednoczeÂśnie ÂświĂŞtem radosnym. Jest to bowiem jedyne ÂświĂŞto nazywane zman simchatenu – czyli „czasem naszej radoÂści”.

Jest to jedno z trzech ÂświÂąt pielgrzymich (szalosz regalim), wiĂŞc w czasach przed zburzeniem ÂŚwiÂątyni odbywaÂły siĂŞ w Jerozolimie wielkie uroczystoÂści. Obchody te nazywane byÂły simchat bejt haszoewa („radoÂściÂą wydobywania wody”), poniewaÂż kaÂżdego dnia wyciÂągano wodĂŞ ze studni Sziloach i polewano niÂą oÂłtarz. Przed ÂŚwiÂątyniÂą trwaÂły taĂące i zbiorowe Âśpiewy tysiĂŞcy pielgrzymĂłw. W traktacie Suka (51b) czytamy: „kto nie widziaÂł simchat bejt haszoewa, nie widziaÂł w swoim Âżyciu prawdziwej radoÂści”.

FizycznoÂśĂŚ tego ÂświĂŞta rzuca siĂŞ w oczy: przez dziesiĂŞĂŚ dni pomiĂŞdzy Rosz Haszana a Jom Kipur czÂłowiek analizowaÂł siebie, swoje duchowe wnĂŞtrze, a teraz ma zbudowaĂŚ szaÂłas pod goÂłym niebem. Wielki kontrast! JuÂż nie zastanawianie siĂŞ nad swoimi grzechami, ale nad tym, jakie gaÂłĂŞzie bĂŞdÂą najbardziej uÂżyteczne na dach (schach) suki i gdzie je zdobyĂŚ.

WidaĂŚ w tym wyraÂźnie cel: powrĂłt od skrajnej duchowoÂści do peÂłnego – a wiĂŞc realizujÂącego siĂŞ w praktycznym dziaÂłaniu – czÂłowieczeĂąstwa i osiÂągniĂŞcie wewnĂŞtrznej rĂłwnowagi, bo przecieÂż budowanie suki (szaÂłasu) to tylko niezbĂŞdne zabiegi, aby wypeÂłniĂŚ micwĂŞ: mieszkaĂŚ w szaÂłasie przez siedem dni. A mieszkajÂąc widzieĂŚ nad sobÂą Âświat: gwiazdy i planety, i ksiĂŞÂżyc (przez dach szaÂłasu musi daĂŚ siĂŞ zobaczyĂŚ niebo!).

Sukot byÂło pierwotnie ÂświĂŞtem rolniczym: po zwiezieniu ostatnich zbiorĂłw z pĂłl (Szemot 23, 16). Budowa szaÂłasu, w ktĂłrym trzeba mieszkaĂŚ przez te dni, nie upamiĂŞtnia Âżadnego pojedynczego, historycznego wydarzenia, ale caÂłe czterdzieÂści lat, podczas ktĂłrych wĂŞdrujÂący po pustyni mieszkali w prowizorycznych domostwach.

„MieszkaĂŚ” – halachicznie oznacza „jeÂśĂŚ i spaĂŚ, i uczyĂŚ siĂŞ Tory”. SzaÂłas ma byĂŚ wzniesiony pod goÂłym niebem, powinien mieĂŚ nie mniej niÂż trzy Âściany (mogÂą byĂŚ wykonane z drewna lub pÂłĂłtna), a dach musi byĂŚ zrobiony z materiaÂłĂłw, ktĂłre wyrastajÂą z ziemi (gaÂłĂŞzie, sitowie, trzciny, liÂście palmowe) i sÂą od niej oddzielone (odciĂŞte). Pierwszej nocy trzeba koniecznie zjeÂśĂŚ w suce nie mniej niÂż kawaÂłek chleba (kezajit – wielkoÂści duÂżej oliwki).

Mieszkanie w suce to jednak nie tylko przeÂżycie fizyczne. To takÂże doÂświadczenie duchowe. Przypomina ludziom, Âże naturalny ludzki odruch przywiÂązywania siĂŞ do miejsca, w ktĂłrym siĂŞ mieszka, jest bÂłĂŞdem. Mieszkanie, dom, sprzĂŞty i urzÂądzenia domowe uÂłatwiajÂące Âżycie i dostarczajÂące rozrywki – nie sÂą warte naszego zaufania. Gdy lud Jisraela wĂŞdrowaÂł przez pustyniĂŞ, BĂłg otaczaÂł go ObÂłokiem ChwaÂły. Mieszkanie przez siedem dni w suce – prowizorycznym szaÂłasie – ma postawiĂŚ waÂżne pytanie: czy niezaleÂżnie od tego, jak zadomowieni, bezpieczni i ustabilizowani jesteÂśmy w naszym codziennym Âżyciu, nie powinniÂśmy postrzegaĂŚ tych wszystkich jego aspektĂłw jako rĂłwnieÂż czegoÂś prowizorycznego, a tylko opiekĂŞ Boga – jako rzecz naprawdĂŞ istotnÂą i trwaÂłÂą?

WRZESIEĂ/PAÂŹDZIERNIK

* Szemini Aceret - zaczyna siĂŞ w roku 2018 z zachodem sÂłoĂąca w niedzielĂŞ, 30 wrzeÂśnia, a koĂączy o zmroku we wtorek, 2 paÂździernika.
* Simchat Tora - zaczyna siĂŞ w roku 2018 z zachodem sÂłoĂąca we wtorek, 2 paÂździernika, a koĂączy o zmroku we ÂśrodĂŞ, 3 paÂździernika (w diasporze!). W Izraelu - o dzieĂą wczeÂśniej.
Tora.jpg

NastĂŞpnego dnia po Sukot przypada odrĂŞbne, peÂłne ÂświĂŞto Szemini Aceret, podczas ktĂłrego jest - miĂŞdzy innymi - odmawiana specjalna modlitwa o deszcz (Tefillat Geszem). W Erec Jisrael ten okres rozpoczyna porĂŞ deszczowÂą, a zbiory rolnicze zaleÂżÂą od deszczu. W Izraelu obchodzi siĂŞ takÂże tego dnia Simchat Tora, ktĂłre w diasporze obchodzone jest dzieĂą pĂłÂźniej. Wieczorem i rankiem w dniu Simchat Tora wyjmuje siĂŞ zwoje Tory z aron hakodesz. Zgromadzeni trzymajÂąc zwoje, okrÂąÂżajÂą bimĂŞ siedem razy taĂączÂąc i ÂśpiewajÂąc - to celebracja zakoĂączenia rocznego cyklu czytania Tory i rozpoczĂŞcia nowego. Odczytywana jest ostatnia parsza z Dewarim: Wezot habracha oraz - jako rozpoczĂŞcie nowego cyklu czytania Tory - pierwsze fragmenty ksiĂŞgi Bereszit. Zwyczajowo kaÂżdy mĂŞÂżczyzna otrzymuje alijĂŞ (wezwanie) do Tory i dlatego parszĂŞ Wezot habracha powtarza siĂŞ niekiedy wiele razy, aby kaÂżdy mĂłgÂł dostÂąpiĂŚ tego zaszczytu. Simchat Tora („RadoÂśĂŚ Tory”) naleÂży do najbardziej szczĂŞÂśliwych ÂświÂąt. Dlatego w synagodze panuje niekiedy atmosfera prawie purimowa. Taka jest tradycja, takie sÂą zwyczaje (minhagim) – ktĂłre czasem przybierajÂą formy ekstremalne. Dominuje nastrĂłj ludyczny, prawie karnawaÂłowy, radosny. Polewanie chazana wodÂą, przywiÂązywanie cicit jego talitu do jakiegoÂś sprzĂŞtu, ktĂłry nie da siĂŞ przesunÂąĂŚ, zwiÂązywanie razem sznurowadeÂł butĂłw rĂłÂżnych ludzi, przekrzykiwanie chazana, wygÂłaszanie modlitw ze Âśmiesznym akcentem, parodiowanie jego i innych (to wszystko oczywiÂście najczĂŞÂściej w wykonaniu mÂłodzieÂży i dzieci) – bywa zjawiskiem doÂśĂŚ zwyczajnym. Jest to czĂŞsto nie tylko dozwolone, ale nawet oczekiwane.

GRUDZIEĂ

* Chanuka zaczyna siĂŞ w roku 2018 z zachodem sÂłoĂąca w niedzielĂŞ, 2 grudnia, a koĂączy o zmroku w poniedziaÂłek, 10 grudnia, trwa 8 dni.
   Chanuka_w_Warszawie3.jpg

Chanuka („ÂŚwiĂŞto ÂŚwiateÂł”) jest uwaÂżana powszechnie za ÂświĂŞto upamiĂŞtniajÂące cud, jaki wydarzyÂł siĂŞ w ÂŚwiÂątyni Jerozolimskiej podczas powstania Âżydowskiego pod wodzÂą Hasmoneuszy, skierowanego przeciw Grekom, za czasĂłw panowania Antiocha IV Epifanesa.

Jednak gÂłĂŞbsze znaczenie tego ÂświĂŞta dotyczy przeÂłomowego momentu w historii Âświata zachodniego, w historii ludzkoÂści. Jest to bowiem ÂświĂŞto upamiĂŞtniajÂące ocalenie judaizmu, a wiĂŞc pierwszej i wĂłwczas jedynej religii monoteistycznej, opartej na podstawach etycznych.

Przez osiem nocy, poczÂąwszy od 25 dnia miesiÂąca kislew, zapala siĂŞ Âświece w menorze chanukowej (chanukiji), korzystajÂąc z szamasza, przed ktĂłrego zapaleniem nie wygÂłasza siĂŞ bÂłogosÂławieĂąstwa. Zawsze jako pierwszÂą zapala siĂŞ kolejnÂą nowÂą ÂświecĂŞ (aÂż do oÂśmiu w Ăłsmy dzieĂą) i zawsze jest to Âświeca znajdujÂąca siĂŞ z lewej strony (patrzÂąc od przodu na menorĂŞ) Âświecy zapalonej poprzedniego dnia. Wynika z tego, Âże pierwszÂą zapalanÂą ÂświecÂą (pierwszego dnia) jest ta najbardziej wysuniĂŞta na prawo i ona jest teÂż ostatniÂą zapalanÂą w ostatni dzieĂą ÂświÂąt.

ÂŚwiece zapala gÂłowa domu (mĂŞÂżczyzna lub kobieta) i osoba ta wygÂłasza teÂż bÂłogosÂławieĂąstwa. Ostatnio upowszechnia siĂŞ zwyczaj zapalania specjalnych, miniaturowych menor przez dzieci. Chanuka jest wesoÂłym, radosnym ÂświĂŞtem. ÂŚwiecznik powinien byĂŚ ustawiany tak (np. na parapecie okna), aby byÂł widziany przez przechodniĂłw. Chodzi o „gÂłoszenie Âświatu” chanukowego cudu. Aby cel ten zostaÂł wÂłaÂściwie speÂłniony, ÂświateÂł chanukowego Âświecznika nie wolno wykorzystywaĂŚ do innych celĂłw (np. nie wolno przy nim czytaĂŚ albo czegokolwiek nim oÂświetlaĂŚ ani odpalaĂŚ od Âświec chanukowych innej Âświecy).

***
Sciana_Zachodnia.jpg

Z wyjÂątkiem Rosz ha-Szana i Jom Kipur, wszystkie ÂświĂŞta sÂą powiÂązane z wydarzeniami w historii Izraela.

Oto zwiÂązki (te dotyczÂące wyÂłÂącznie czasĂłw staroÂżytnych), na tle bardzo uproszczonej historii ÂŻydĂłw:

OkoÂło roku 1750 p.n.e. - Awraham

OkoÂło roku 1250 p.n.e. - Mosze (MojÂżesz), WyjÂście z Egiptu, otrzymanie Tory, wĂŞdrĂłwka po pustyni - Pesach, Sukot, Szawuot

OkoÂło roku 1000 p.n.e. - KrĂłl Szlomo (Salomon) buduje ÂŚwiÂątyniĂŞ

586 rok p.n.e. - BabiloĂączycy burzÂą ÂŚwiÂątyniĂŞ - Tisza Be-Aw

522 rok p.n.e. - odbudowa ÂŚwiÂątyni

OkoÂło roku 460 p.n.e. -ÂŻydzi w Persji zostajÂą ocaleni przez zagÂładÂą - Purim

165 rok p.n.e. - Oczyszczenie ÂŚwiÂątyni po jej desakralizacji przez GrekĂłw. Rewolta Machabeuszy - Chanuka

70 rok n.e. - Rzymianie burzÂą ÂŚwiÂątyniĂŞ - Tisza Be-Aw

135 rok n.e. - rewolta pod wodzÂą Bar Kochby - Lag ba-Omer

http://www.fzp.net.pl/judaizm/kalendarz-swiat-na-rok-2018-5778-5779

KLUCZ.....

(https://scontent-cdg2-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/30571373_10212317236866076_6211498436391337984_n.jpg?_nc_cat=0&_nc_eui2=v1%3AAeE52SGeAJGBJkODzmyV7890W-L11OvdR91N82TP94lH-SzLTwsdDqk-DspJ2iK0moS9Bcp6wgJqcFSpfkwgEiyKAHLE1ZM_RQngtUy1cHSTCQ&oh=ae78994e444aae7e86c53ec63218da50&oe=5B2FDA5C)

Moje wspomnienia z przed okoÂło 10 lat.. to byÂł pierwszy klucz otrzymany na mojej drodze spotkaĂą z nieznanym.....

Historia jest prawdziwa uczestniczyÂły w tym zdarzeniu jeszcze 3 osoby oprĂłcz mnie. ByÂła zima, luty , mrĂłÂź kilkanaÂście stopni, Âśnieg po pas.
ByÂłyÂśmy z wizytÂą u naszej koleÂżanki w Tarnowie, jej koleÂżanka ( absolutnie nie zwiÂązana z Judaizmem i ÂŻydami, nasza koleÂżanka rĂłwnieÂż nie) bardzo chciaÂła zrobiĂŚ nam niespodziankĂŞ i zawieÂźĂŚ nas do pewnego miejsca .. ale nie chciaÂła zdradziĂŚ gdzie.

ZawiozÂła nas do miejsca kilkanaÂście kilometrĂłw za Tarnowem.. ledwo wjechaÂła na oÂśnieÂżonÂą mocno gĂłrkĂŞ. PowiedziaÂła wysiÂądÂźcie i idÂźcie tam w dĂłl.. zobaczycie same gdzie...

SzÂłyÂśmy .. widoczne byÂło z daleka coÂś miĂŞdzy drzewami...byÂło juÂż ciemno ,zimowy wieczĂłr... cicho spokojnie , ledwo przedzieraÂłyÂśmy siĂŞ przez Âśnieg po pas.

DoszÂłyÂśmy... brama Âżydowskiego cmentarza Bobowa. Skoro juÂż jesteÂśmy wchodzimy do Âśrodka .. atmosfera wrĂŞcz bajkowa .. granat nieba , biaÂły Âśnieg i otulone puszystymi koÂłderkami stare macewy.

PiĂŞknie byÂło stanĂŞÂłyÂśmy wszystkie w zadumie... i.... przede mnÂą pojawiÂł siĂŞ szczuplutki , drobny siwy staruszek o zmĂŞczonej bladej twarzy , ale piĂŞknych mÂądrych oczach. W lekkim pochyleniu podaÂł mi caÂłkiem spory klucz.. ze sÂłowami weÂź jesteÂś gotowa.

ByÂłam zaskoczona, zdziwiona .. moment byÂł tak doniosÂły ,Âże wszystkie miaÂłyÂśmy Âłzy w oczach.. zresztÂą zawsze jak o tym mĂłwiĂŞ mam Âłzy. Nad nami zaczÂąÂł przepiĂŞknie ÂśpiewaĂŚ ptak , wszystkie go sÂłyszaÂłyÂśmy. StaÂłyÂśmy tak dÂłuÂższÂą chwilĂŞ zanim wyszÂłyÂśmy z tego stanu urokliwej zadumy i doniosÂłoÂści.

A. Âłzy pÂłynĂŞÂły same. .. po chwili mĂŞÂżczyzna zniknÂąÂł. WrĂłciÂłyÂśmy do samochodu, na pytanie dlaczego tam nas zawiozÂłaÂś... koleÂżanka nie bardzo potrafiÂła odpowiedzieĂŚ. Po drodze byÂła Synagoga w Bobowej postanowiÂłyÂśmy do niej wstÂąpiĂŚ pomimo dosyĂŚ pĂłÂźnego czasu.

PoszukaÂłyÂśmy Pana fryzjera, poszedÂł z nami pokazaĂŚ nam jÂą. Jest piĂŞkna ... przy wejÂściu sÂą trzy fotografie ,Rabini z rodziny Halberstam – pradziadek, ojciec i syn. Ten , ktĂłry podarowaÂł mi klucz jest najstarszym z rodu ...

" Cadyk Halberstam z Bobowej, rozpoznaÂłam go na zdjĂŞciu.
Opublikowano Lipiec 5, 2014 by Alexis

Bobowa byÂła jednym z najwiĂŞkszych oÂśrodkĂłw chasydyzmu na ziemiach polskich. Pierwszym cadykiem w Bobowej byÂł Salomon ben Natan Halberstam, 1847-1906. PrzybyÂł on do Bobowej w 1893 roku. ByÂł to wnuk Chaima Halberstama, cadyka z Nowego SÂącza (przybraÂł nazwisko Halberstam od nazwy miasta, z ktĂłrego pochodziÂła jego matka).

PrzybywajÂąc do Bobowej, Salomon ben Natan zaÂłoÂżyÂł bobowskÂą liniĂŞ sÂądeckiej dynastii HalberstamĂłw. Pielgrzymowali do niego ÂŻydzi z caÂłej Europy Wschodniej, gdyÂż cieszyÂł siĂŞ autorytetem nie tylko wÂśrĂłd wspĂłÂłwyznawcĂłw, ale i katolikĂłw. UwaÂżany byÂł wrĂŞcz za pĂłÂłboga i cudotwĂłrcĂŞ. Do dziÂś do jego grobu pielgrzymujÂą ÂŻydzi z caÂłego Âświata. " ...

Do dzisiaj nie wiem dlaczego Cadyk Salomon ben Natan Halberstam wyznaczyÂł mi spotkanie na cmentarzu i tam podarowaÂł mi klucz. Co, to tak naprawdĂŞ znaczy , jaki ja mam z nim zwiÂązek?

Zwyczajnie nie wiem... pomimo,Âże w niektĂłrych tematach z dawnych czasĂłw wiem bardzo duÂżo...tego nie wiem.

Pomimo,Âże wiem ,Âże mam prawo wejÂśĂŚ tam.. gdzie wchodzÂą wyÂłÂącznie Âżydowscy mĂŞÂżczyÂźni. ..nie znaczy wcale ,Âże tak postĂŞpuje.

PTAK w Judaizmie.... ogĂłlnie rzecz biorÂąc jest to symbol proroczy... muszĂŞ odczytaĂŚ caÂłe znaczenie tamtego spotkania... chyba juÂż pora.

http://www.jhi.pl/psj/ptaki
"
Polski SÂłownik Judaistyczny

ptaki

(hebr. ciporim; jid. fojgÂłen) – symbol wolnoÂści i bÂłogosÂławieĂąstwa, znany nie tylko w kulturze Âżydowskiej; uosabiajÂą teÂż dusze, ktĂłre po Âśmierci przebywajÂą w raju, a takÂże nieÂśmiertelnoÂśĂŚ i Âżycie przyszÂłe (por. Olam ha-Ba). W BH sÂą traktowane w sposĂłb szczegĂłlny i wielokrotnie pojawiajÂą siĂŞ na jej kartach.

Ăw stosunek do p. podkreÂśla nakaz, zwany kan cipor (hebr., gniazdo ptaka), wywiedziony ze sÂłĂłw: „JeÂśli napotkasz przed sobÂą na drodze, na drzewie lub na ziemi gniazdo ptaka z pisklĂŞtami lub jajkami wysiadywanymi przez matkĂŞ, nie zabierzesz matki z pisklĂŞtami.

MatkĂŞ zostawisz w spokoju, a pisklĂŞta moÂżesz zabraĂŚ – aby ci siĂŞ dobrze powodziÂło i abyÂś dÂługo ÂżyÂł” (Pwt 22,6-7). W sztuce Âżydowskiej, a ÂściÂślej na nagrobkach w czasach staroÂżytnych, przedstawienia p. prawdopodobnie pojawiÂły siĂŞ pod wpÂływem sztuki hellenistycznej, byĂŚ moÂże nawet wczesnochrzeÂścijaĂąskiej, choĂŚ rĂłwnoczeÂśnie stanowiÂły nawiÂązanie do metaforyki biblijnej.

W tekstach liturgicznych i poezji religijnej (por. pij(j)ut) p. sÂą czĂŞsto symbolem Szechiny, a jej skrzydÂła – symbolem miÂłoÂści, ktĂłrÂą StwĂłrca otacza Izrael, zgodnie ze sÂłowami biblijnej KsiĂŞgi Izajasza (31,5), „Jak ptaki latajÂące, tak Pan ZastĂŞpĂłw osÂłoni Jeruzalem, osÂłoni i ocali, oszczĂŞdzi i wyzwoli”, a za tym poÂśrednictwem – rĂłwnieÂż miÂłosierdzia i wybaczenia grzechĂłw (grzech). Z tego ostatniego powodu, motywy p. pojawiajÂą siĂŞ w zwiÂązku ze ÂświĂŞtami Rosz ha-Szana i Jom Kipur.

NiektĂłrzy ÂŻydzi, przed Jom Kipur spoÂżywali chaÂły w ksztaÂłcie przypominajÂącym p., ktĂłre symbolizowaÂły wiarĂŞ w szybkie dotarcie modlitw do nieba. NiektĂłrzy w Szabat Szira praktykowali zwyczaj karmienia p., co miaÂło byĂŚ nagrodÂą za ich Âśpiew, sÂławiÂący Boga i akt stworzenia.

W midraszach i hag(g)adzie pojawiajÂą siĂŞ p. fantastyczne, m.in.: Ziz Szad(d)aj – krĂłl p., ktĂłry w trudne, jesienno-zimowe miesiÂące sprawuje opiekĂŞ nad swymi poddanymi, a sprawiedliwi bĂŞdÂą jedli jego miĂŞso na uczcie mesjaĂąskiej (por.: Mesjasz; eschatologia; Szor ha-bor); Milham – Âżydowski odpowiednik feniksa, fantastyczny ptak o Âłapach lwa, gÂłowie krokodyla i dwunastu skrzydÂłach, ktĂłry – za odmowĂŞ jedzenia owocĂłw z Drzewa MÂądroÂści – zostaÂł nagrodzony nieÂśmiertelnoÂściÂą.

Zgodnie z licznymi metaforami biblijnymi, w Âżydowskiej sztuce kultowej p. symbolizowaÂły dusze ludzkie. Chasydzi wierzyli, Âże dusze poboÂżnych (w postaci p.) siadajÂą kaÂżdego ranka na ÂżywopÂłotach raju, ÂśpiewajÂąc chwaÂłĂŞ Panu (por. teÂż Sefer Chasidim).
WyobraÂżenie drzewa z p., spotykane w Âżydowskiej sztuce kultowej, to symbol Drzewa ÂŻycia z duszami. (Zob. teÂż: prawa dotyczÂące ÂżywnoÂści; goÂłĂŞbica; Kin(n)im; orzeÂł; paw; pelikan; sowa; Sandalfon; symbolika nagrobkĂłw)"

https://mojapaprotnia.wordpress.com/2014/07/05/cadyk-halberstam-z-bobowej/

https://www.youtube.com/watch?v=ZdQu3mRqdHY

Kirkut w Bobowej (Jewish cemetery in Bobowa)

http://www.almanachmuszyny.pl/spisy/2006/CADYK.pdf

Kiara.

KOMU POTRZEBNA JEST III ÂŚWIATOWA WOJNA?

Ten chÂłopiec i jego wieszczenia , to klejona zaplanowana bzdura, ktĂłra siĂŞ nie zrealizowaÂła, nie doszÂło do wojny, nie pojawiÂł siĂŞ Mesjasz nie zniszczyli Izraela i ÂŻydĂłw chociaÂż ciÂągle majÂą to w planach.
On jest wodzony za nos przez technologie, ktĂłre wklejajÂą mu do mĂłzgu hologramy w sposĂłb podobny do incepcji.. to sÂą TYLKO TECHNOLOGIE.. Wiadomo mÂłodziutki czÂłowiek nie wie nic o nich.. swoje "objawienia ".. traktuje bardzo powaÂżnie, to normalne.

Zastanawia mnie CO... CO JEST w ÂŻYDACH Âże tak bardzo na ich wymordowaniu skupione sÂą wszystkie siÂły zÂła?

Kto patrzy dalekowzrocznie widzi ,Âże jest robione dokÂładnie WSZYSTKO ,Âżeby wykreowaĂŚ do ÂŻydĂłw olbrzymia nienawiÂśĂŚ Âświata, Âżeby ludzie siĂŞ skrzyknĂŞli i w imieniu kreatorĂłw tych bredni wykonali wyrok Âśmierci na ÂŻydach.
Na szczĂŞÂście to nie wyszÂło w zapowiadanym przez chÂłopca terminie, bo ponownie zginĂŞÂły by miliony niewinnych LUDZI, a planiÂści globalnej wÂładzy zacierali by z radoÂści rĂŞce,Âże ich perfidny plan zostaÂł zrealizowany.

STOP! STOP! STOP! BASTA !

DosyĂŚ juÂż siania nienawiÂści do LUDZI , dosyĂŚ mordĂłw na zlecenie!

Bez ÂŻydĂłw ( mĂłwiĂŞ o zwykÂłych LUDZIACH, a nie o grupach chcÂących wÂładzy i zyskĂłw... wspĂłÂłpracujÂących z globalistami i Al.,( KAÂŻDY ODPOWIADA ZA SIEBIE!) NIE MA MOWY O ÂŻADNYM OCZEKIWANYM WYDARZENIU , KTĂRE JEST EWOLUCJÂĄ LUDZKOÂŚCI W POÂŁÂĄCZENIU Z WYMORDOWANIEM NIEWINNYCH LUDZI!

Pora to w koĂącu zrozumieĂŚ, WSZYSCY JESTEÂŚMY DZIEĂMI JEDNEGO STWĂRCY, WSZYSCY JESTEÂŚMY KOSMICZNYM ZIARNEM ÂŻYCIA .. WYSIANYM NA MATERIALNYM PLANIE ZIEMI... WSZYSCY RAZEM JESTEÂŚMY SCENARIUSZEM EWOLUCJI, ÂŻYDZI RĂWNIEÂŻ!

NIENAWIÂŚĂ ... jest bardzo nisko wibrujÂącÂą emocjÂą jedna jej kropla w sercu CZÂŁOWIEKA totalnie blokuje nasz rozwĂłj duchowy.. a , to oznacza niemoÂżliwoÂśĂŚ wejÂścia do wyÂższego wymiaru!

Wszyscy, ktĂłrzy promujÂą nienawiÂśĂŚ, wszyscy, ktĂłrzy rozpowszechniajÂą nie zawsze prawdziwe informacje siejÂące nienawiÂśĂŚ , blokujÂą siebie, ale usiÂłujÂą rĂłwnieÂż manipulowaĂŚ ÂświadomoÂściÂą innych LUDZI... sÂą odpowiedzialni za sianie zÂła.
Wbrew temu co dobrego sami mĂłwiÂą o sobie mĂłwiÂą .. tworzÂą ZÂŁO ... olbrzymie pokÂłady strachu , nienawiÂśĂŚ , ktĂłre prowokujÂą do akceptacji zagÂłady innych LUDZI!

Czy wszyscy tak usilnie podsycajÂący nienawiÂśĂŚ do ÂŻydĂłw zrozumiejÂą w koĂącu ,Âże najwiĂŞksze zÂło robiÂą sobie?

KaÂżdy indywidualnie rozlicza siĂŞ ze wszystkiego, co pomyÂślaÂł, powiedziaÂł i zrobiÂł.. TAK BYÂŁO , JEST I BĂDZIE.. KAÂŻDY ,KAÂŻDY ÂŻYD rĂłwnieÂż, a zatem czym wiĂŞcej jest szczucia tych ludzi , tym wiĂŞcej rodzi siĂŞ w nich strachu, oraz wzbudzonej nienawiÂści do adwersarza... to jest blednĂŞ koÂło... nakrĂŞcane gÂłupotÂą i nie zrozumieniem mechanizmu dziaÂłania.

KAÂŻDY CZÂŁOWIEK NA ZIEMI MA PRAWO DO GODNOÂŚCI ÂŻYCIA... KAÂŻDY MA SWĂJ INDYWIDUALNY RYTM ROZWOJU I ZESTAW DOÂŚWIADCZEĂ...
KAÂŻDY SAM ZBIERA WSZYSTKO CO ZASIAÂŁ... Po co na cudzym polu siaĂŚ swoje chwasty .... swoje niedoskonaÂłoÂści?

ÂŻydzi sÂą takimi samymi LUDÂŹMI jak inni, jako nacja niosÂą w sobie przeolbrzymiÂą bardzo starÂą i piĂŞknÂą wiedzĂŞ... SÂłowianie rĂłwnieÂż niosÂą w sobie swojÂą wiedzĂŞ.. PRAWDZIWÂĄ WIELKOÂŚĂ OSIÂĄGA SIĂ NA ÂŁÂĄCZENIU ... nie na dzieleniu!

Mamy TERAZ szansĂŞ na scalenie dwĂłch podzielonych dawno temu aspektĂłw JEDNEJ WIELKIEJ WIEDZY.... gdy to siĂŞ stanie WSPĂLNIE OTWORZYMY WROTA TAK BARDZO WYCZEKIWANEGO NOWEGO WYMIARU... ZIEMI OBIECANEJ!

Jednak komuÂś bardzo, ale to bardzo zaleÂży Âżeby do tego nie doszÂło, robi wiĂŞc WSZYSTKO Âżeby nas skÂłĂłciĂŚ, podzieliĂŚ, doprowadziĂŚ do wojny raz na zawsze odebraĂŚ nam TÂĄ UNIKALNÂĄ SZANSĂ, zniszczyĂŚ nasze polskie ziemie i ziemiĂŞ Izraela.. zatrzeĂŚ wszystkie Âślady i caÂłÂą wiedzĂŞ o nas LUDZIACH i roli tych ziem.

Czy damy siĂŞ tak po raz kolejny wodziĂŚ za nos?
Ja mĂłwiĂŞ po raz kolejny temu STOP! STOP! STOP! BASTA!

Jest juÂż zbyt wiele Âśmiertelnych ofiar po obydwu stronach, naprawdĂŞ pora na oprzytomnienie, poÂłÂączenie wspĂłlne siÂł i wyjÂście z tej matni.

Dlaczego najwiĂŞcej nienawiÂści do ÂŻydĂłw jest w tzw. grupach rozwoju duchowego... skoro tam tyle mĂłwi siĂŞ o miÂłoÂści, wybaczeniu, akceptacji innoÂści i czynieniu dobra?
Tam gdzie jest pustosÂłowie.. nie ma rozwoju duchowego.. jest hipokryzja i obÂłuda... pora to zrozumieĂŚ.

Kiara.

PodrĂłÂż mÂłodego ÂŻyda do innego wymiaru – czĂŞÂśĂŚ III Wojna Âświatowa – Gog i Magog

(https://1.bp.blogspot.com/-6M_aPQdcYYw/Vumr-zf0DsI/AAAAAAAAQOQ/NkmgUBX9VXIjBgL4i9tvTrGhvjLHksYfQ/s320/Nathan08aa.jpg)

W tym odcinku opowieÂści podrĂłÂżnika do innego wymiaru, dowiemy siĂŞ co zostaÂło mu wyjawione w temacie przyszÂłoÂści ludzkoÂści, a konkretnie o ataku Goga i Magoga na Izrael, co tak na prawdĂŞ moÂżna okreÂśliĂŚ mianem trzeciej wojny Âświatowej, dodatkowo powie nam coÂś w temacie nadejÂścia Mesjasza. Czy jest nim Jezus ? Czy zdarzenia ktĂłre zostaÂły mu objawione naleÂży tÂłumaczyĂŚ dosÂłownie, moÂże sÂą one, lub ich czĂŞÂśĂŚ, symbolami majÂącymi za zadanie ukazanie spraw nadchodzÂącej wojny duchĂłw (SynĂłw ÂŚwiatÂłoÂści z Synami ciemnoÂści) ?

(https://2.bp.blogspot.com/--c9460hejZY/Ws4ERSyeAdI/AAAAAAAAUCI/aL0E6o_Q_VoN3Se3Qrt6GmoWdAhesHBKgCLcBGAs/s320/Nathan07.jpg)

TowarzyszÂący chÂłopcu rabin Rami Levy zapytaÂł Natana czy posiada jakÂąÂś wiedzĂŞ na temat Mesjasza, czy wie kim jest Mesjasz. ChÂłopak stwierdziÂł, Âże moÂże okreÂśliĂŚ Mesjasza tylko po jego cechach, ale nie wie kim On jest. Kolejne pytanie, czy znajduje siĂŞ On tam w Niebie, czy moÂże juÂż tu ? ChÂłopak stwierdziÂł, Âże Mesjasz musi siĂŞ znajdowaĂŚ tu, poniewaÂż Jego ciaÂło jest Âżywe, a tam znajdujÂą siĂŞ ludzie, ktĂłrych ziemskie ciaÂło siĂŞ rozpadÂło. Kiedy siĂŞ objawi wszyscy bĂŞdÂą bardzo zaskoczeni, jego przyjÂście bĂŞdzie niespodziewane i zadziwiajÂące.

(https://1.bp.blogspot.com/-j0GRgxRifZw/Ws4EWZWWkzI/AAAAAAAAUCM/xYyr3B42Oo8EJbAnNxrA1b1M79xlNffVQCLcBGAs/s320/Jezus%2Bprzybywa.jpg)

W kolejnej scenie zadano pytanie o przyszÂłoÂśĂŚ, co ma siĂŞ staĂŚ na Ziemi, czy coÂś w tym temacie jest mu wiadome ? StwierdziÂł, Âże na tyle ile on sam zrozumiaÂł co mu przekazano, to globalne zjawiska mogÂą nastÂąpiĂŚ w ciÂągu najbliÂższych miesiĂŞcy. PodrĂłÂżnik do innego wymiaru twierdzi, Âże wiedza ta pochodzi z Nieba i nie jest ona jego wymysÂłem. Wydarzenia apokaliptyczne (niszczycielskie) mogÂą siĂŞ pojawiĂŚ juÂż wkrĂłtce, jednak nie jest to wcale przesÂądzone, zaleÂży czy ludzkoÂśĂŚ wyrazi skruchĂŞ i Âżal za grzechy, jest to przez Natana wielokrotnie powtarzane. (ZnajÂąc pychĂŞ zachodnich elit jest to jednak maÂło prawdopodobne – dopisek redakcji).

ChÂłopiec twierdzi, Âże wybuchnie wielka ogĂłlnoÂświatowa wojna, a Izrael ma byĂŚ jej gÂłĂłwnym celem. Wszystkie paĂąstwa majÂą byĂŚ w niÂą zaangaÂżowane, zaczÂąĂŚ jÂą ma osoba znana z Biblii jako Gog. ChÂłopiec twierdzi, Âże tÂą osobÂą jest prezydent Obama (Przypomnijmy, Âże wybory w USA dopiero 8 listopada 2016 ! – dopisek redakcji), to wÂłaÂśnie on ma zaczÂąĂŚ globalny konflikt. Zdaniem Natana Obama ma niecne zamiary przeciwko paĂąstwu Izrael. Wojna nie potrwa dÂługo, jej najgorĂŞtszy moment ma trwaĂŚ okoÂło dwĂłch tygodni. Ludzie bĂŞdÂą mogli siĂŞ uratowaĂŚ jedynie przez wychwalanie Boga, dziĂŞki znajomoÂści Biblii oraz dobrym uczynkom, co w opinii prowadzÂącego majÂą potwierdzaĂŚ ÂświĂŞte teksty rabinackie.

Rabbi zadaÂł pytanie jaki to ma byĂŚ rodzaj wojny, czy militarna, czy duchowa ? W ocenie podrĂłÂżnika na poczÂątku ma to byĂŚ tylko wojna militarna, prowadzona w nieskoordynowany sposĂłb, jednak po jakimÂś czasie ma siĂŞ odbyĂŚ zjednoczenie przeciwko paĂąstwu Izrael. W konflikcie ma zginÂąĂŚ wiele milionĂłw ludzi, czĂŞÂśĂŚ moÂże byĂŚ uratowana ze wzglĂŞdu na dobre uczynki oraz wiedzĂŞ z zakresu Biblii, stosowania siĂŞ do jej nakazĂłw. Natan widziaÂł przyszÂłe wojenne zdarzenia w postaci ruchomych obrazĂłw, zostaÂło mu to pokazane w bardzo skondensowanej postaci, bardzo szybko, w uÂłamku sekundy. W jego opinii ISIS ma siĂŞ przerodziĂŚ w totalnych porywaczy ludzi (prawdopodobnie zintensyfikujÂą porwania by sprzedawaĂŚ ludzkie organy na czĂŞÂści – dopisek redakcji).

W pewnym momencie GĂłra Oliwna (hebr. הר הזיתים – Har ha-Zeitim. Od czasĂłw chrzeÂścijaĂąskich wzniesienie byÂło uwaÂżane za miejsce ÂświĂŞte.) ma siĂŞ "rozpoÂłowiĂŚ" na dwie czĂŞÂści i w tym momencie objawi siĂŞ wszystkim Mesjasz, ktĂłry stanie u jej podnĂłÂża, albo w bliskiej odlegÂłoÂści, bĂŞdzie kontrolowaÂł, kto moÂże wejÂśĂŚ w "strefĂŞ ratunku", ci ktĂłrzy zostanÂą zaakceptowani bĂŞdÂą zbawieni – uratowani (Pochwyceni ? – dopisek redakcji). Ma siĂŞ tam pojawiĂŚ jakiÂś rodzaj bramy-portalu. "RozpoÂłowienie siĂŞ GĂłry Oliwnej" nie ma byĂŚ spowodowane trzĂŞsieniem ziemi, ani bombÂą atomowÂą, to ma siĂŞ staĂŚ za przyczynÂą dwĂłch zmartwychwstaÂłych ludzi-ich dusz. (MoÂżliwe, Âże chodzi o jakieÂś rozdzielenie duchowe "przestrzeni", otwarcie drogi do Nieba… - dopisek redakcji) Mesjasz w opinii Natana to osoba, ktĂłrÂą zna obecnie bardzo wielka liczba Ziemian ! Mesjasz ma „zabiĂŚ” ObamĂŞ i pochowaĂŚ go na izraelskiej ziemi. „W owym dniu wyznaczĂŞ dla Goga znane miejsce na grĂłb w Izraelu…” Ks. Ezechiela 39:11

Mesjasz ma rĂłwnieÂż zdolnoÂśĂŚ rozpoznawania ÂświĂŞtoÂści zbliÂżajÂących siĂŞ do niego osĂłb dziĂŞki (duchowemu) powonieniu, to miĂŞdzy innymi, dziĂŞki tej cesze ma decydowaĂŚ, kto dozna zbawienia i zostanie pochwycony: „I bĂŞdzie czuÂłym w bojaÂźni PaĂąskiej, nie bĂŞdzie wedÂług widzenia oczĂłw swoich sÂądziÂł, ani wedÂług sÂłyszenia uszĂłw swoich karaÂł.” Ks. Izajasza 11:3 - Biblia GdaĂąska. ProwadzÂący podejrzewa, Âże w tym wersecie moÂże chodziĂŚ dosÂłownie o zmysÂł: „I bĂŞdzie czuÂł (powonieniem) bojaÂźĂą PaĂąskÂą…” i dziĂŞki temu osÂądzi wybranych.

Natan gdy przebywaÂł w innym wymiarze posiadÂł wiedzĂŞ (sÂłownictwo) rabinackÂą-biblijnÂą, ktĂłra nie byÂła tu w caÂłoÂści tÂłumaczona, jednak nie byÂł on uczniem Âżadnej Jesziwy, co podkreÂśla prowadzÂący. W tym momencie Rami Levy zacytowaÂł kolejny biblijny werset: "Potem wyruszy Pan i bĂŞdzie walczyÂł z tymi narodami, jak zwykÂł walczyĂŚ w dniu bitwy. Jego nogi stanÂą w owym dniu na GĂłrze Oliwnej, ktĂłra leÂży naprzeciwko Jeruzalemu od wschodu, tak Âże GĂłra Oliwna rozpadnie siĂŞ w Âśrodku na wschĂłd i na zachĂłd, tworzÂąc wielkÂą dolinĂŞ. PoÂłowa gĂłry cofnie siĂŞ na pĂłÂłnoc, a druga poÂłowa na poÂłudnie." - Ks. Zachariasza 14:3 - Biblia Warszawska

Kiedy nastÂąpi koniec "Âświata tego pokolenia" ?

Natan twierdzi, Âże wojna Goga i Magoga (III wojna Âświatowa – dopisek redakcji) rozpoczĂŞÂła siĂŞ 11 wrzeÂśnia 2015 roku (Naszym zdaniem decydujÂący moment nastÂąpiÂł w sobotĂŞ, 10 kwietnia 2010 roku o godz. 8:41 - dopisek redakcji). BĂłg YHWH nie zaczÂąÂł jej w jakiÂś spektakularny sposĂłb, rozkrĂŞca siĂŞ powoli, a przerodzi siĂŞ w wojnĂŞ gorÂącÂą - totalnÂą dopiero w odpowiednim momencie, ten moment ma byĂŚ jakimÂś „naruszeniem bezpieczeĂąstwa”, od tego zdarzenia wszyscy oszalejÂą, zacznie siĂŞ wojna wszystkich ze wszystkimi. Na poczÂątku paĂąstwo Âżydowskie bĂŞdzie staÂło na uboczu, ale po jakimÂś czasie ogĂłÂł siĂŞ zjednoczy i ruszy na Izrael.

ChÂłopiec stwierdziÂł "dziwnÂą rzecz, Âże "Mesjasz nie wie, Âże jest Mesjaszem" - „Lecz o dniu owym lub godzinie nikt nie wie, ani anioÂłowie w niebie, ani Syn, tylko Ojciec.” - Mk 13,32 - "...ani Syn..." (Co by potwierdzaÂło, w pewnym sensie, Âże jest to antychryst, jednak istnieje moÂżliwoÂśĂŚ, Âże Natan myli Mesjasza Jezusa z antychrystem, lub czegoÂś nie wie, co jest z kolei zgodne z cytatem Mk 13,32 – dopisek redakcji). W kierunku Izraela ma byĂŚ wystrzelona rakieta z niewielkimi gÂłowicami nuklearnymi, ktĂłra zostanie w odpowiednim momencie „zamroÂżona” – zatrzymana przez pewien okres czasu w powietrzu, jednak gdy zapadnie decyzja Boga, gÂłowice spadnÂą na dwa wyznaczone izraelskie miasta, Tel Aviv i HajfĂŞ. Po tym wydarzeniu wojska sprzymierzonych najadÂą Izrael, najwaÂżniejszym miejscem w tym wszystkim bĂŞdzie Jeruzalem, gdzie wybrani i religijni ludzie dostÂąpiÂą zbawienia, choĂŚ nie jest to konieczne w skali globu, gdzie jak sam chÂłopiec twierdzi, najwaÂżniejsze sÂą dobre uczynki, ktĂłre majÂą zbawienny wpÂływ na dusze wiernych, na ich 'duchowe ubranie' (patrz czĂŞÂśĂŚ pierwsza). Mesjasz ma objawiĂŚ siĂŞ w powÂłĂłczystej szacie, zaplamionej krwiÂą pomordowanych ÂŻydĂłw (a takÂże wszystkich chrzeÂścijan - dopisek redakcji). ZejÂście Boga na ZiemiĂŞ Izraela bĂŞdzie skutkowaÂło totalnym zniszczeniem domostw i wszelkich budowli, przede wszystkim niewiernych, zjawisko to ma objÂąĂŚ caÂłÂą kulĂŞ ZiemskÂą.

"Ale w dniu, w ktĂłrym przybĂŞdzie Gog do kraju Izraela - wyrocznia Pana Boga - gniew mĂłj we Mnie zapÂłonie. I w uniesieniu moim, w ogniu mego gniewu, mĂłwiĂŞ to: Zaiste, w owym dniu przyjdzie wielkie trzĂŞsienie ziemi na kraj Izraela. Przede MnÂą bĂŞdÂą drÂżaÂły ryby morskie i ptaki w powietrzu, zwierzĂŞta polne i wszystko, co peÂłza po ziemi, i wszyscy ludzie, ktĂłrzy sÂą na ziemi. GĂłry siĂŞ rozpĂŞknÂą, skaÂły siĂŞ zapadnÂą i wszystkie mury runÂą na ziemiĂŞ." Ks. Ezechiela 38:18

Natan twierdzi, Âże to zdarzenie bĂŞdzie skutkowaÂło olbrzymiÂą iloÂściÂą ofiar, ÂŻydĂłw i nie ÂŻydĂłw. WiĂŞksza czĂŞÂśĂŚ narodu Âżydowskiego zginie (Patrz film Chucka Misslera o pochwyceniu, jest tam mowa o przepowiedni mĂłwiÂącej, iÂż w przyszoÂści 2/3 Izraela zginie). To, kto siĂŞ bĂŞdzie zaliczaÂł do polegÂłych zaleÂżeĂŚ bĂŞdzie od jego wÂłasnej znajomoÂści BoÂżych przykazaĂą i ich wypeÂłniania. Te zdarzenia bĂŞdÂą poczÂątkiem odkupienia-zbawienia. Ogromna iloÂśĂŚ ciaÂł bĂŞdzie zalegaÂła na powierzchni planety, w tym Izraela. Koniec czĂŞÂści III - TÂłumaczenie zakoĂączone w 56 minucie.

PodrĂłÂż mÂłodego ÂŻyda do innego wymiaru – czĂŞÂśĂŚ I
http://argonauta.pl/podroz-mlodego-zyda-do-innego-wymiaru-czesc-i/

Linki:
Sensacyjne eksperymenty niemieckich medykĂłw – Âżycie po Âśmierci istnieje !
Kiedy Gog i Magog zaatakujÂą Izrael ? Biblijna przepowiednia proroka Ezechiela
Kiedy nowi hitlerowcy NWO rozpĂŞtajÂą wojnĂŞ i zaatakujÂą Izrael ?
Kiedy nastÂąpi koniec "Âświata tego pokolenia" ?
Czy ‚zdarzenia’ opisane w zwoju 1QM rozpocznÂą siĂŞ w roku 2016/2017 ?
Biblijne kody
Boskie Tchnienie
Kosmiczny i megalityczny KoÂściĂłÂł Katolicki – czĂŞÂśĂŚ I
Kosmiczny i megalityczny KoÂściĂłÂł Katolicki – czĂŞÂśĂŚ II

W tym temacie proponujĂŞ teÂż zapoznaĂŚ siĂŞ z tekstami SzokujÂące wyznania izraelskiego rabina sanhedrynu ! oraz Jak prowadziĂŚ akcjĂŞ w czĂŞÂściowo zatwardziaÂłym Izraelu ? a takÂże Izrael oczekuje antychrysta, czy moÂże przygotowuje siĂŞ na powtĂłrne nadejÂście Jezusa ?)

Inwazja Magoga - Chuck Missler czesc 01 (jĂŞzyk polski, napisy)
https://www.youtube.com/watch?v=zY-nLppG3HE

Rabbi Rami Levy and 15 year old Natan full translation 148min Clinical Death
https://www.youtube.com/watch?v=Fl1MA9IbhqM

https://popotopie.blogspot.fr/2016/03/podroz-modego-zyda-do-innego-wymiaru.html

RĂłd Abrahama......

Habiru

Habiru (takÂże Habiri, Khabiri, Hapiru, `Apiru, `Eperu) – staroÂżytna grupa ludzi zamieszkujÂących rejon Syropalestyny, ktĂłrzy nie posiadali wÂłasnego paĂąstwa. Byli przybyszami (zza Eufratu) i prowadzili gÂłĂłwnie koczowniczy tryb Âżycia, przez co moÂżna ich porĂłwnaĂŚ do wĂŞdrownych CyganĂłw. Do grupy tej naleÂżeli gÂłĂłwnie Huryci i Semici, zaÂś w staroÂżytnych inskrypcjach wystĂŞpujÂą jako wÂłĂłczĂŞdzy i rabusie, zaciĂŞÂżni wojownicy, sÂłudzy i niewolnicy oraz kupcy i handlarze. Z racji zbliÂżonego brzmienia oraz wspĂłlnego ÂźrĂłdÂłosÂłowu nazwy, podobnego stylu Âżycia, a takÂże relacjach o podboju Kanaanu w listach amarneĂąskich wielu uczonych uwaÂża, Âże do grupy tej zaliczano takÂże HebrajczykĂłw.

Spis treÂści

1 Etymologia nazwy
1.1 JĂŞzyk akadyjski
1.2 JĂŞzyk arabski i staroegipski
1.3 JĂŞzyk hebrajski oraz odwoÂłania w PiÂśmie ÂŚwiĂŞtym
2 ÂŹrĂłdÂła staroÂżytne / dowody archeologiczne
2.1 Tabliczka z paÂłacu w Mari
2.2 Pryzma z Tikunani
2.3 Inskrypcja Idrimi z Mitanni
2.4 Apiru w Egipcie
2.5 Korespondencja amarneĂąska
3 Habiru a Hebrajczycy
4 Przypisy

Etymologia nazwy

G. Kline w swojej pracy doktorskiej The Habiru: Kin or Foe of Israel poÂświĂŞciÂł wiele miejsca dogÂłĂŞbnej analizie pochodzenia sÂłowa Habiru[1]. ZaprezentowaÂł on rĂłÂżne opcje genezy sÂłowa postulowane przez uczonych:

nomad, koczownik – od semickiego czasownika `br (=mijaĂŚ, przechodziĂŚ [z miejsca na miejsce]); moÂżliwe pokrewieĂąstwo z terminem Arab
obcokrajowiec – od semickiego czasownika `br (=przejÂśĂŚ, przekroczyĂŚ [granicĂŞ]);
ten z drugiej strony (rzeki) – od semickiego przyimka `br;
zakurzony podrĂłÂżnik – od semickiego rzeczownika `apar (=kurz, proch);
zaopatrywany w ÂżywnoÂśĂŚ – od akadyjskiego eperu (=dostarczaĂŚ, zaopatrywaĂŚ) lub od egipskiego `pr (=wyposaÂżaĂŚ);
kupiec, handlarz – od sumeryjskiego IBIRA o tym samym znaczeniu;

JĂŞzyk akadyjski

Jako Âże w jĂŞzyku akadyjskim odpowiednikiem ha-BI-ru byÂł ideogram SA-GAZ, czytany w niektĂłrych miejscach jako habbatum proponowano nastĂŞpujÂące rozwiÂązania:

dusiciel, morderca, procarz – od ideogramĂłw SA (=sznur, ÂściĂŞgno) oraz GAZ (=uderzyĂŚ, zabiĂŚ);
rabuÂś – od formy qattal rdzenia habatu (=plÂądrowaĂŚ);
pracujÂący za ÂżywnoÂśĂŚ – od formy nomen professionis rdzenia habatu (=poÂżyczyĂŚ, otrzymaĂŚ, uzyskaĂŚ);
najeÂźdÂźca lub wĂŞdrowca, emigrant, przybysz – od habatu (=przemieÂściĂŚ siĂŞ, przejÂśĂŚ za, zrobiĂŚ ÂłupieÂżczy wypad na terytorium wroga);

JĂŞzyk arabski i staroegipski

ZauwaÂżono takÂże podobieĂąstwo do arabskiego habata oznaczajÂącego wĂŞdrowaĂŚ. Znaczenie wĂŞdrowaĂŚ, przekroczyĂŚ, mijaĂŚ, przemieszczaĂŚ siĂŞ jest wspĂłlne takÂże dla semickiego `br i akadyjskiego habatu. W jĂŞzyku staroegipskim odpowiednikiem terminu habiru byÂł apiru (`pr.w).
JĂŞzyk hebrajski oraz odwoÂłania w PiÂśmie ÂŚwiĂŞtym

NaleÂży zwrĂłciĂŚ takÂże uwagĂŞ na genezĂŞ sÂłowa Hebrajczyk. W jĂŞzyku hebrajskim brzmi ono ibri (עברי) i oznacza ten zza lub bĂŞdÂący spoza, czyli przychodzieĂą, przybysz, obcokrajowiec. Potwierdzenie takiego tÂłumaczenia moÂżna znaleÂźĂŚ w nazwach geograficznych wywodzÂących siĂŞ z tego samego rdzenia, np. Abarim (עברים = rejony poza, pasmo gĂłrskie w Moabie po wschodniej stronie Jordanu naprzeciwko Jerycha) lub Ebrona (עברינה = przejÂście, jeden z etapĂłw wĂŞdrĂłwki IzraelitĂłw przez pustyniĂŞ niedaleko Esjon Geber, obecnego Ejlat). TakÂże sÂłowo gniew (ebra, עברה) zawiera w sobie znaczenie przelania siĂŞ, przepÂływu z nadmiaru. Zapisywany identycznie wyraz abara tÂłumaczono jako rĂłwnina [pustyni] lub prom (2 KsiĂŞga Samuela 15:28, 17:16, 19:18). Wszystkie one pochodzÂą od wspomnianego wczeÂśniej sÂłowa abar czy teÂż eber (עבר) o znaczeniach minÂąĂŚ, przekroczyĂŚ, przejÂśĂŚ, za, poza, [druga] strona, stÂąd teÂż imiĂŞ Eber (KsiĂŞga Rodzaju 10:21-11:17) oznacza obszar poza.

MoÂżna siĂŞ jedynie domyÂślaĂŚ, Âże narody zamieszkujÂące Kanaan uÂżywaÂły terminu ibri (=pochodzÂący spoza, emigrant, przybysz) w odniesieniu do rĂłÂżnych grup napÂływajÂących do Palestyny z obszarĂłw Mezopotamii. WidaĂŚ to na przykÂładzie Abrahama, ktĂłry zostaÂł nazwany hebrajczykiem dopiero jako wĂŞdrowny przybysz w Kanaanie (KsiĂŞga Rodzaju 14:13). Podobnie teÂż, termin ten zostaÂł uÂżyty kilkakrotnie przez Egipcjan w odniesieniu do JĂłzefa jako niewolnika z okolic Palestyny na dÂługo przed powstaniem narodu hebrajskiego (KsiĂŞga Rodzaju 39:14.17, 41:12). Sam JĂłzef nazywa Kanaan ziemiÂą HebrajczykĂłw, chociaÂż jego rodzina liczyÂła wĂłwczas mniej niÂż 70 osĂłb (KsiĂŞga Rodzaju 40:15). Z kolei werset z KsiĂŞgi Rodzaju 43:32 moÂże oznaczaĂŚ, iÂż Egipcjanie zwyczajowo nie jadali przy wspĂłlnym stole z Hebrajczykami. Wszystkie przypadki uÂżycia nazwy Hebrajczyk w ksiĂŞdze Rodzaju sugerujÂą, iÂż termin ten byÂł pierwotnie uÂżywany nie tylko w odniesieniu do IzraelitĂłw, lecz oznaczaÂł wszelkich bezpaĂąstwowcĂłw przybyÂłych zza Eufratu, ktĂłrzy wĂŞdrowali po Kanaanie.

W powyÂższym kontekÂście bardzo ciekawe uÂżycie imienia Eber (עבר) znajduje siĂŞ w KsiĂŞdze Liczb 24:24,

PrzybĂŞdÂą bowiem okrĂŞty Kittim, pognĂŞbiÂą Aszszur, pognĂŞbiÂą teÂż Eber, ale i oni przepadnÂą na zawsze.

Balaam okreÂśla tu mianem Eber narĂłd lub kraj, ktĂłry – jak siĂŞ wydaje – sÂąsiaduje z AsyriÂą i moÂże oznaczaĂŚ rejon znajdujÂący siĂŞ za rzekÂą, czyli po drugiej stronie Eufratu. TakÂże w ksiĂŞdze Rodzaju 10:21 czytamy:

RĂłwnieÂż Semowi, praojcu wszystkich HebrajczykĂłw [dosÂł. synĂłw Ebera] i starszemu bratu Jafeta, urodzili siĂŞ [synowie].

Zwrot wszyscy Hebrajczycy (wszyscy potomkowie Ebera) z pewnoÂściÂą odnosi siĂŞ do rĂłÂżnych szczepĂłw, plemion czy narodĂłw, ktĂłre Biblia nazywa hebrajskimi. Jednym z nich byli wÂłaÂściwi Hebrajczycy znani pĂłÂźniej jako Izraelici.
ÂŹrĂłdÂła staroÂżytne / dowody archeologiczne
Sumeryjska inskrypcja SA.GAZ

Najstarsza wzmianka o Hapiru wystĂŞpuje pod postaciÂą logogramu SA.GAZ w pewnym dokumencie z czasĂłw panowania krĂłla sumeryjskiego Szulgi. Opisano ich wĂłwczas jako rabusiĂłw mieszkajÂących ze swymi rodzinami w namiotach na pustkowiu, ktĂłrzy chodzÂą wÂłasnymi drogami, a utrzymujÂą siĂŞ z hodowli zwierzÂąt oraz pracy na roli[2]:

Ci nadzy ludzie, ktĂłrzy podrĂłÂżujÂą w martwej ciszy. Co do ich mĂŞÂżczyzn i ich kobiet, ich mĂŞÂżczyÂźni chodzÂą tam gdzie im siĂŞ podoba, ich kobiety noszÂą wrzeciono i misĂŞ przĂŞdzalniczÂą[3]. Ich obozowiska sÂą gdziekolwiek je rozbijÂą. DekretĂłw Szulgi, mojego krĂłla, oni nie przestrzegajÂą[4].

Ta pierwsza znana charakterystyka hapiru odpowiada takÂże wszystkim pĂłÂźniejszym opisom tej grupy pochodzÂącym z II tysiÂąclecia p.n.e. Wspomina o nich co najmniej 235 tekstĂłw klinowych z tego okresu[5].
Tabliczka z paÂłacu w Mari

W ruinach krĂłlewskiego paÂłacu Zimrilima w Mari (poczÂątek II tysiÂąclecia p.n.e.) odkryto list wzmiankujÂący o wojownikach hapiru:

NastĂŞpnego dnia nadeszÂło nastĂŞpujÂące sÂłowo wroga: „Yapah-Adad przygotowaÂł osadĂŞ Zallul po tej stronie brzegi rzeki Eufratu i wraz z dwoma tysiÂącami ÂżoÂłnierzy Hapiru tego kraju przebywa w mieÂście.”[6]

Pryzma z Tikunani

Akadyjski dokument krĂłla Tunip-TeÂšÂšup wÂładajÂącego miastem-paĂąstwem Tikunani w Mezopotamii (za rzÂądĂłw Hattusilisa I, krĂłla HetytĂłw) wymienia 438 Hapiru, ktĂłrzy byli jego ÂżoÂłnierzami lub sÂługami. WiĂŞkszoÂśĂŚ to imiona huryckie, pozostaÂłe sÂą wschodniosemickie oraz jedno kasyckie[7]. Fakt ten sugeruje, iÂż termin hapiru byÂł stosowany wĂłwczas nie tyle w odniesieniu do pewnego narodu czy grupy etnicznej, co raczej do ludzi prowadzÂących podobny styl Âżycia (tu prawdopodobnie przybysze i bezpaĂąstwowcy oferujÂący swe usÂługi jako zaciĂŞÂżni wojownicy krĂłlowi Tikunani).
Inskrypcja Idrimi z Mitanni

KsiÂąÂżĂŞ z Mitanni imieniem Idrimi po ucieczce z Halab do Emar postanowiÂł udaĂŚ siĂŞ nastĂŞpnie do Kanaanu, gdzie zamieszkaÂł w miejscu o nazwie Ammija (znanym takÂże z korespondencji amarneĂąskiej, np. EA 81). Byli tam juÂż ludzie z Halab oraz krajĂłw Mukisz, Nihi i Amae (huryci), ktĂłrzy widzÂąc Idrimi rozpoznali w nim syna swego pana i ustanowili go swoim przywĂłdcÂą. Idrimi opisaÂł pĂłÂźniej ten okres w krĂłlewskiej inskrypcji[8]:

PrzebywaÂłem wÂśrĂłd ludzi Hapiru przez siedem lat.

Idrimi zdoÂłaÂł pĂłÂźniej zbudowaĂŚ statki i z pomocÂą swoich wojownikĂłw zdobyÂł panowanie nad Alalak i okolicznymi terytoriami. Wydarzenia te miaÂły miejsce mniej wiĂŞcej za panowania Totmesa III w Egipcie. Hapiru ukazani zostali w inskrypcji jako huryccy przybysze w Kanaanie, ktĂłrzy nie zasymilowali siĂŞ z miejscowÂą ludnoÂściÂą.
Apiru w Egipcie

StaroÂżytne teksty egipskie wspominajÂą o Apiru co najmniej 14 razy[9]. Za rzÂądĂłw Totmesa III w tebaĂąskich grobowcach Pujemre, Drugiego Proroka Amona (TT39) oraz Intefa (TT155) ukazano Apiru pracujÂących przy produkcji wina[10]. Z okresu panowania tego samego wÂładcy pochodzi historia zdobycia Joppy (Jafy) przez Egipcjan, kiedy to generaÂł Tahutia (Thot=Djehuty) przemyciÂł w koszach do miasta swoich 200 ÂżoÂłnierzy, ktĂłrzy po zmroku otworzyli bramy. W opowieÂści jest takÂże wzmianka o proÂśbie egipskiego generaÂła do swojego przeciwnika z Joppy, by wprowadziĂŚ do miasta konie zaprzĂŞgane do rydwanĂłw, gdyÂż przechodzÂący Apir (Apuro) mĂłgÂłby je ukraÂśĂŚ[11].

Amenhotep II na stelach odkrytych w Memfis i Karnaku mĂłwi o swoich wyprawach wojennych do Palestyny w 7. i 9. roku panowania. WÂśrĂłd niemal 90.000 jeĂącĂłw uprowadzonych z okolic Kanaanu znalazÂło siĂŞ takÂże 3.600 Apiru[12].

Seti I na steli wystawionej w Bet Sze’an mĂłwi, Âże wysÂłaÂł swoje oddziaÂły przeciwko Apiru z gĂłry Jarmut (hebr. ירמות w KsiĂŞdze Jozuego 21:29), ktĂłrzy razem z ludem Tejer zaczĂŞli atakowaĂŚ AzjatĂłw mieszkajÂących w Rehem[13]

Dwa listy urzĂŞdnikĂłw Ramzesa II wspominajÂą o Apiru, ktĂłrzy transportujÂą kamienie na wielki pylon Ramzesa[14].

Ramzes III w jednym ze swoich dekretĂłw wymienia Apiru wÂśrĂłd sÂług ÂświÂątynnych w Heliopolis[15].

Ramzes IV na steli w Wadi Hammamat mĂłwi o wysÂłaniu do kamienioÂłomĂłw ekspedycji liczÂącej ponad 8.000 ludzi, z czego 800 stanowili Apiru[16].
Korespondencja amarneĂąska

Listy odkryte w Tell el-Amarna pochodziÂły od wÂładcĂłw Babilonii, Mitanni, HetytĂłw oraz krĂłlĂłw miast-paĂąstw Syro-Palestyny i byÂły skierowane do Amenhotepa III oraz Amenhotepa IV. Na wielu tabliczkach z archiwum krĂłlewskiej korespondencji pojawiajÂą siĂŞ wzmianki o Habiru, gdzie zostali oni ukazani jako lud pustoszÂący miasta Kanaanu, nie uznajÂący wÂładzy Egiptu.
Autor listu    Sygnatura    Cytat w tÂłumaczeniu na jĂŞzyk polski
Rib-Addi    EA 75    Jednak wojna `Apiru przeciwko mnie jest sroga. SynĂłw, cĂłrek juÂż nie ma, mebli domowych, gdyÂż zostaÂły one sprzedane w Jarimuta, abyÂśmy utrzymali siĂŞ przy Âżyciu[17].
EA 79    Wiedz, Âże odkÂąd Amanappa przybyÂł do mnie wszyscy `Apiru obrĂłcili siĂŞ przeciwko mnie za sprawÂą Abdi-Ashirta. Niech mĂłj pan sÂłucha sÂłĂłw swego sÂługi i niech wyÂśle mi garnizon, aby broniĂŚ miasto krĂłla aÂż do nadejÂścia ÂłucznikĂłw. A jeÂżeli nie bĂŞdzie ÂłucznikĂłw to wszystkie ziemie poÂłÂączÂą siĂŞ z `Apiru. WysÂłuchaj, od podboju Bit-Arha zgodnie z ÂżÂądaniem Abdi-Ashirta dÂąÂżÂą oni w ten sam sposĂłb do zjednoczenia [miast] Gubla i Batruna; i tak wszystkie ziemie byÂłyby zjednoczone z `Apiru. Dwa miasta pozostajÂą przy mnie, a oni rĂłwnieÂż usiÂłujÂą odebraĂŚ je z rĂŞki krĂłla. Niech mĂłj pan wyÂśle garnizon do swoich dwĂłch miast aÂż do przybycia ÂłucznikĂłw i da mi coÂś do wyÂżywienia ich. Ja nie mam nic.[18]
EA 81    Niech krĂłl, mĂłj pan, wie, Âże wojna z `Abdi-Ashirta jest sroga, i on zabraÂł wszystkie moje miasta dla siebie. Gubla i Batruna mi pozostajÂą, a on usiÂłuje zabraĂŚ te dwa miasta. PowiedziaÂł mĂŞÂżom z Gubla, "Zabijcie swojego pana i przyÂłÂączcie siĂŞ do `Apiru tak jak Ammija."[19]
Labayu z Sychem    EA 254    Nie wiedziaÂłem, Âże mĂłj syn zwiÂązaÂł siĂŞ z Hapiru, i z pewnoÂściÂą oddaÂłbym go w rĂŞce Addaya.
Milkilu z Gezer    EA 271    Niech krĂłl, mĂłj pan, chroni swojÂą ziemiĂŞ od rĂŞki `Apiru. JeÂżeli nie, niech krĂłl, mĂłj pan, przyÂśle rydwany, Âżeby nas zabraĂŚ, aby nasi sÂłudzy nas nie zgÂładzili[20].
Abdi-Heba    EA 286    Jak krĂłl, mĂłj pan, Âżyje bĂŞdĂŞ mĂłwiĂŚ przedstawicielowi krĂłla, mojego pana: „Czemu kochasz Hapiru a wÂładcĂłw (=gubernatorĂłw) nienawidzisz?” [...] Wszyscy wÂładcy sÂą zgubieni; krĂłlowi, mojemu panu, nie pozostaÂł ani jeden wÂładca. Niech krĂłl zwrĂłci uwagĂŞ na ÂłucznikĂłw i niech krĂłl, mĂłj pan, przyÂśle oddziaÂły ÂłucznikĂłw, krĂłl nie ma juÂż ziem. Hapiru plÂądrujÂą terytoria krĂłla. JeÂżeli bĂŞdÂą Âłucznicy tego roku, wszystkie ziemie krĂłla pozostanÂą; lecz jeÂśli nie bĂŞdzie ÂłucznikĂłw, wszystkie terytoria krĂłla, mojego pana, bĂŞdÂą zgubione![21]
EA 287    SpĂłjrz, to jest dzieÂło Milkili i czyn synĂłw Labayu, ktĂłrzy oddali kraj [ludziom] has-pi-ri
EA 288    Ale jest wrogoÂśĂŚ przeciwko mnie. StaÂłem siĂŞ jak Habiru. [...] Silne ramiĂŞ krĂłla moÂże podbiĂŚ Nahrima i Kapsi, lecz teraz Habiru biorÂą ziemie krĂłla. Nie ma ani jednego wÂładcy [miasta-paĂąstwa] naleÂżÂącego do krĂłla, mojego pana. Wszyscy oni sÂą zgubieni. SpĂłjrz! Turbazu zostaÂł zabity w bramie miasta Zilu, lecz krĂłl [nic nie zrobiÂł]. SpĂłjrz! Zimrida z Lakisz zostaÂł zabity przez sÂługi, ktĂłrzy wspĂłÂłdziaÂłali z Habiru. Yaptih-Adda zostaÂł zabity w bramie Sillu...[22]
Yapahu z Gezer    EA 298    Niech krĂłl, mĂłj pan, bĂŞdzie Âświadomy, Âże mĂłj mÂłodszy brat zbuntowaÂł siĂŞ przeciwko mnie i wkroczyÂł do Muhhazu, i oddaÂł swoje obie rĂŞce przywĂłdcy `Apiru.[23]
Obszary aktywnoÂści Habiru wedÂług listĂłw amarneĂąskich

Poza podanymi przykÂładami Habiru pojawiajÂą siĂŞ jeszcze wiele razy w listach amarneĂąskich, gÂłĂłwnie pod postaciÂą logogramu SA.GAZ[24]. UwagĂŞ przykuwa popÂłoch, jaki wzbudzali oni wÂśrĂłd wÂładcĂłw miast-paĂąstw Palestyny z powodu swoich licznych sukcesĂłw militarnych. Historycy nie wiedzÂą dlaczego krĂłl Egiptu nie wysÂłaÂł swojej armii, aby w zdecydowany sposĂłb rozprawiĂŚ siĂŞ z zagroÂżeniem na poddanych mu terytoriach. Trudno utrzymaĂŚ takÂże koncepcjĂŞ, iÂż Habiru byÂły wĂłwczas jedynie bandami wÂłĂłczĂŞgĂłw. Z pewnoÂściÂą termin oznacza bezpaĂąstwowcĂłw, pogardzanych przybyszĂłw spoza Kanaanu prowadzÂących przynajmniej po czĂŞÂści koczowniczy styl Âżycia, lecz zdolnoÂśĂŚ zdobywania licznych obwarowanych miast Âświadczy o zjednoczeniu siÂł, dobrej organizacji i przywĂłdztwie oraz dosyĂŚ licznej armii. Odkrycia archeologiczne potwierdzajÂą zniszczenie czĂŞÂści miast-paĂąstw Palestyny w okresie amarneĂąskim (m.in. Arad, Betel, Debir, Jerycho, Hasor, Lakisz).
Habiru a Hebrajczycy

Do chwili obecnej nie udaÂło siĂŞ jednoznacznie ustaliĂŚ czy plemiona hebrajskie takÂże okreÂślano mianem Habiri. Nie ma tym samym caÂłkowitej pewnoÂści co do teorii, wedÂług ktĂłrej okreÂślenie Hebrajczyk pochodzi od terminu Hapiru. Tym niemniej, taka etymologia nazwy wydaje siĂŞ najbardziej prawdopodobna, biorÂąc pod uwagĂŞ zbieÂżnoÂśĂŚ opisĂłw pochodzÂących ze staroÂżytnych inskrypcji oraz samej Biblii:

pierwotnie istniaÂło wiele szczepĂłw hebrajskich pochodzÂących od Ebera (KsiĂŞga Rodzaju 10:21);
Hebrajczycy byli w Kanaanie przybyszami zza Eufratu (KsiĂŞga Rodzaju 11:31);
prowadzili wĂŞdrowny tryb Âżycia mieszkajÂąc w namiotach (KsiĂŞga Rodzaju 12:8);
czasami dopuszczali siĂŞ rozbojĂłw (KsiĂŞga Rodzaju 34);
niektĂłrych uprowadzano jako niewolnikĂłw do Egiptu (KsiĂŞga Rodzaju 40:15);
okreÂślano ich Hebrajczykami jeszcze zanim stali siĂŞ rozpoznawanym narodem (KsiĂŞga Rodzaju 39:14.17, 41:12);
ok. 450 lat przed najazdem Szeszaka na JudĂŞ podbili wiele miast-paĂąstw Kanaanu (1 KsiĂŞga KrĂłlewska 6:1, 14:25).

Ponad poÂłowa wszystkich wersetĂłw starotestamentowych uÂżywajÂących okreÂślenia Hebrajczyk (19/32) pochodzi sprzed momentu Exodusu HebrajczykĂłw z Egiptu (KsiĂŞga Rodzaju 14:13 – KsiĂŞga WyjÂścia 10:3), zaÂś po czasach Saula istniejÂą juÂż tylko trzy tego typu wzmianki (KsiĂŞga Jeremiasza 34:9.14; KsiĂŞga Jonasza 1:9). TakÂże staroÂżytne inskrypcje po Ramzesie IV nie wspominajÂą juÂż wiĂŞcej o hapiru.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Habiru

https://translate.google.com/translate?hl=pl&sl=en&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Habiru&prev=search

O znaczeniu mitochondrialnego DNA ÂŻydzi wiedzÂą od zawsze... wiedzÂą rĂłwnieÂż JAK mĂŞÂżczyzna otrzymuje jego wiedzĂŞ od kobiety!
Ten przekaz jest w tradycji ÂświĂŞtowania ÂŚWIĂTA SZABAT.
W dawnych tradycjach ÂświÂątynnych ZAWSZE byÂła kapÂłanka i kapÂłan w parach... zasadÂą byÂły ÂłÂączÂące ich uczucia... wĂłwczas kobieta przekazywaÂła wiedzĂŞ .. depozyt w swoim mitochondrialnym DNA mĂŞÂżczyÂźnie.. ale nie byÂły to zwykÂłe akty seksualne .. ni nawet tantra seksualna!

ByÂło to miÂłowanie na najwyÂższym poziomie miÂłoÂści bezwarunkowej!

Bardzo rzadko osiÂągany poziom... pĂłÂźniej po wyrzuceniu SZECHINY ze ÂŚwiÂątyni zatarto prawdĂŞ o tej wiedzy.. pozostaÂły jej zdeformowane fragmenty.. poniÂżone do seksualnych rytuaÂłĂłw, ktĂłre nic nie wnosiÂły.. ograniczaÂły kobiety i mĂŞÂżczyzn.. utratÂą energii,niszczeniem mocy duchowej i fizycznej.

*****

NajwiĂŞkszym sekretem ÂŚWIĂTA SZABAT jest zjednoczenie maÂłÂżeĂąskie w sypialni ... KOBIETA .. UKOCHANA , bo najwyÂższy poziom duchowo /uczuciowy maÂłÂżonkĂłw musi byĂŚ w przestrzeni wzajemnego miÂłowania..
By ONA.. KRĂLOWA... UKORONOWAÂŁA JEGO .. SWOJEGO UMIÂŁOWANEGO KRĂLA.. by w akcie seksualnego poÂłÂączenia mogÂła mu przekazaĂŚ caÂła wiedzĂŞ zapisana w JEJ mitachondialnym DNA....

TYLKO KOBIETA jest spadkobierczyniÂą peÂłnego mitochondrialnego DNA i TYLKO ONA MOÂŻE JE PRZEKAZAĂ SWOJEMU UKOCHANEMU...
Czyli nie wystarczy byĂŚ TYLKO mĂŞÂżem ... TRZEBA BYĂ UKOCHANYM I UKOCHANÂĄ .. KTĂRYCH ÂŁÂĄCZY NIE TYLKO MIÂŁOÂŚĂ , A MIÂŁOWANIE!

Bowiem poziom wzajemnej miÂłoÂści jest KLUCZEM do otworzenia WRĂT ZIEMI OBIECANEJ... nie ma innej drogi.
Kobieta przez splecenie siĂŞ miÂłoÂściÂą bezwarunkowa ze swoim ukochanym .. OTWIERA MU WROTA TEJ ZIEMI... PRZEKRACZAJÂĄ JE RAZEM.

TO JEST NAJWIĂKSZY SEKRET SZABASOWEGO ÂŚWIĂTA... JEGO NAJWIĂKSZY CEL I DAR BOGA DLA MIÂŁUJÂĄCYCH SIĂ LUDZI.

Nie bĂŞdĂŞ opisywaÂła szczegĂłÂłĂłw .. to trzeba przeÂżyĂŚ....

PrzepiĂŞknie ilustruje ten cudny czas Hymn.. Lekhah dodi- „przyjdÂź, ukochany”

ÂŻydzi znajÂą ten sekret .. ale zapomnieli Âże JEDYNYM warunkiem speÂłnienia go JEST MIÂŁOÂŚĂ.... wyrzekli siĂŞ jej .. co znaczy sprzeniewierzyli Bogu.. a tym samym caÂłkowicie odciĂŞli od speÂłnienia SZABASOWEJ OBIETNICY...
ZawĂŞÂżenie TEJ CUDNEJ OBIETNICY jedynie do uroczystej kolacji i modlitw nie wypeÂłni obiecanego DARU.

Kiara.

(https://www.chabad.org.pl/old/images/1a1.jpg)

BogusÂław Nadolski

Niedziela - historia, znaczenie, symbolika

ISBN: 978-83-61533-18-4
wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2009

Niedziela a Szabat

W 2010 roku minĂŞÂło dwanaÂście lat od ukazania siĂŞ (7 lipca 1998) listu apostolskiego Jana PawÂła II o ÂświĂŞtowaniu niedzieli- Dies Domini- DzieĂą Pana. ByÂł to gÂłos o niesÂłabnÂącej wadze w obliczu zmian dokonujÂących siĂŞ we wspĂłÂłczesnych spoÂłeczeĂąstwach, usiÂłujÂących sprowadziĂŚ niedzielĂŞ do „weekendu”. PrzywoÂłajmy pewne zasadnicze elementy o znaczeniu tego Wielkiego Dnia w sÂłuÂżbie Boga i czÂłowieka.

Przede wszystkim siĂŞgamy do Pierwszego Przymierza, w ktĂłrym szabat byÂł ”paÂłacem w czasie, „ziarnem wiecznoÂści posianym w sercach naszych”, stanowiÂł ”ÂświĂŞtoÂśĂŚ ukrytÂą w czasie”.

WyraÂżenia te pochodzÂą z refleksji myÂśliciela Âżydowskiego Abrahama Joshua Heschela, ktĂłry napisaÂł o szabacie miĂŞdzy innymi nastĂŞpujÂące sÂłowa: „Kto pragnie zrozumieĂŚ ÂświĂŞtoÂśĂŚ szabatu, musi wpierw odsunÂąĂŚ na bok bezboÂżnoÂśĂŚ haÂłaÂśliwego handlu i wyprzÂąc siĂŞ z codziennego kieratu obowiÂązkĂłw.

Musi zostawiĂŚ za sobÂą krzykliwoÂśĂŚ i kakofoniĂŞ kolejnych dni, gorÂączkowÂą i zajadÂłÂą chciwoÂśĂŚ oraz zdradĂŞ i sprzeniewierzanie siĂŞ, sobie. Musi rozstaĂŚ siĂŞ z pracÂą fizycznÂą i zrozumieĂŚ, Âże Âświat zostaÂł juÂż stworzony i doskonale da sobie rade bez pomocy czÂłowieka.

SzeÂśĂŚ dni w tygodniu zmagamy siĂŞ ze Âświatem czyniÂąc sobie ziemie poddanÂą, w szabat troszczymy siĂŞ o ziarno wiecznoÂści posiane w naszych sercach. ÂŚwiatu oddaliÂśmy nasze rĂŞce, lecz dusza naleÂży do KogoÂś Innego.

SzeÂśĂŚ dni w tygodniu staramy siĂŞ zapanowaĂŚ na Âświatem, siĂłdmego dnia staramy siĂŞ zapanowaĂŚ nad swoim „ja”. W tradycji Izraela przekazywano przekonanie, Âże szabat jest tak dawny jak Âświat. Mistycy nauczali, Âże wszystkie dni tygodnia podporzÂądkowane sÂą szabatu. CzÂłowiek i szabat w myÂśli Boga stworzeni sÂą dla siebie”.

Szabat (sÂłowo znaczy „zatrzymaÂł siĂŞ” odpoczÂąÂł)” to KrĂłlowa. CzÂłowiek w dziaÂłaniu ma byĂŚ podobnym do Boga, ktĂłry „siĂłdmego dnia odpoczÂąÂł”, a wiĂŞc „zatrzymaĂŚ siĂŞ”, odÂłoÂżyĂŚ swoje sprawy, interesy.

Szabat potwierdzany w ksiĂŞgach historycznych od IX w. przed Chr. (2Krl 4, 23; 2 Krl 11, 5-12 i w prorockich poczynajÂąc od VIII w.(Am 8, 5; Os 2, 11; Iz 1,12) Teologiczna treÂśĂŚ szabatu wyraÂżaÂła siĂŞ w przeÂżywaniu tego dnia z sercem brzemiennym z wdziĂŞcznoÂści za dzieÂło stworzenia i peÂłnym zachwytu nad jego piĂŞknem, oraz radoÂści z przymierza z Bogiem, w ktĂłrym Odwieczny, Nienazwany i Niewypowiedziany osobiÂście troszczy siĂŞ o czÂłowieka.

Przymierze to sprawia, Âże Âżycie czÂłowieka jest obustronnÂą relacjÂą i pragnieniem by w Âżyciu byĂŚ przywiÂązanym do tego, co najwaÂżniejsze. Szabat w Âżyciu Izraela to kwintesencja wszystkich wartoÂści i idei zawierajÂących siĂŞ Torze, a wartoÂści te sÂą nieprzemijajÂące i mogÂą byĂŚ przeÂżywane w kaÂżdej epoce historii i we wszystkich sytuacjach.

Podstawowy sens zachowania szabatu ( Wj 20, 8-12; Pwt 5, 12-16) to wstrzymywanie siĂŞ od pracy, ale takÂże podana czÂłowiekowi okazja medytacji nad samym sobÂą, refleksji nad sensem swego Âżycia, granicach czÂłowieka w przestrzeni i czasie, swojÂą godnoÂściÂą.

ÂŚwiĂŞtowaĂŚ szabat znaczy nade wszystko szukaĂŚ Boga, wielbiĂŚ Jego chwaÂłĂŞ, potĂŞgĂŞ, miÂłoÂśĂŚ i miÂłosierdzie.

Szabat jest czasem podkreÂślenia przewagi ducha nad materiÂą.

W najstarszych ÂźrĂłdÂłach starotestamentalnych szabat oznacza siĂłdmy dzieĂą.(Wj 23, 12; 34, 21), ale moÂże takÂże oznaczaĂŚ caÂły tydzieĂą (KpÂł 23, 15).

Wspomniana etymologia szabatu wywodzi siĂŞ od Âśbt = zaprzestaĂŚ, nie wiadomo czy jest pierwotna. W jĂŞzyku greckim uÂżywa siĂŞ, takÂże w liczbie mnogiej sabbaton, w ÂłaciĂąskim sabbatum, lub dies sabbati (sabbatorum).

Dotychczas nie jest do koĂąca wyjaÂśniony problem, czy Izrael przejÂąÂł kananejskÂą praktykĂŞ szabatu (agrarna kultura), czy teÂż poczÂątek zachowania szabatu wiÂąÂże siĂŞ z kultem Boga Jahwe.

W jĂŞzyku akkadyjskim istniaÂł dzieĂą zwany Âśapattu i byÂł dniem wolnym od pracy, zaleÂżny byÂł od faz ksiĂŞÂżyca, czego nie moÂżna powiedzieĂŚ o szabacie Âżydowskim.

Te i inne problemy zwiÂązane z szabatem sÂą w dalszym ciÂągu przedmiotem badaĂą. Faktem natomiast bezspornym pozostaje zwiÂązek szabatu:

- ze czciÂą Boga Jahwe;

- z historiÂą zbawienia Izraela jako znak wiernoÂści przymierzu wyzwolenia z niewoli egipskiej;

- z zakorzenieniem w porzÂądku dnia stworzenia Âświata- (BĂłg odpoczÂąÂł siĂłdmego dnia) — znaczenie spoÂłeczne wolnego dnia;

- szabat staje siĂŞ znakiem eschatologicznej nadziei- symbolem czasĂłw mesjaĂąskich.

Przyjmuje siĂŞ, Âże ÂświĂŞtowanie szabatu stoi u podstaw powstania synagogi (J. Flawiusz 2, 282) okreÂśla synagogĂŞ mianem sabbataion.

WyjÂątkowoÂśĂŚ szabatu podkreÂślano przez ObrzĂŞd Wprowadzenia Szabatu, specjalny styl przeÂżywania tego dnia i poÂżegnanie- odejÂście krĂłlowej, obrzĂŞd zwany Hawdala- rozstanie, rozÂłÂączenie.

ObrzĂŞdĂłw dokonywano w synagodze i w domu rodzinnym.

Na powitanie szabatu, w piÂątek wieczorem w synagodze Âśpiewa siĂŞ hymn Lekhah dodi- „przyjdÂź, ukochany”:

WyjdÂź, ukochany, na spotkanie oblubienicy,
razem przywitamy szabat.

„StrzeÂż” i „pamiĂŞtaj” w jednym przykazaniu
poÂłÂączyÂł i przekazaÂł nam BĂłg.

PAN jest jeden i Jego ImiĂŞ jest jedno,
[a sobota jest po to,] aby je wywyÂższaĂŚ i chwaliĂŚ.

WyjdÂźcie, pĂłjdziemy spotkaĂŚ szabat,
on jest ÂźrĂłdÂłem bÂłogosÂławieĂąstwa.

Na poczÂątku czasĂłw zostaÂł on ukoronowany —
pojawiÂł siĂŞ ostatni, ale pomyÂślany pierwszy.

ÂŚwiÂątynia KrĂłla, miasto krĂłlestwa!
PowstaĂą z ruin
DosyĂŚ juÂż pÂłaczu,
NajwyÂższy zlituje siĂŞ nad tobÂą!

OtrzÂąÂśnij siĂŞ i powstaĂą z prochu,
zaÂłĂłÂż, narodzie mĂłj, odÂświĂŞtne szaty!

Poprzez syna Jessego z Betlejemu
przybliÂż siĂŞ do mnie i uratuj!

ObudÂź siĂŞ, obudÂź!
Oto nadchodzi twe ÂświatÂło — powstaĂą i ÂświeĂŚ!

PowstaĂą, powstaĂą i Âśpiewaj,
bo chwaÂła PANA ukazuje siĂŞ przez ciebie.

Nie bĂŞdziesz dÂłuÂżej siĂŞ wstydziĂŚ,
czemu jeszcze pÂłaczesz?

Pod twoim dachem ukryje siĂŞ mĂłj cierpiÂący narĂłd,
miasto zostanie odbudowane na starym miejscu.

Twoi gnĂŞbiciele bĂŞdÂą gnĂŞbieni,
a twoi niszczyciele pĂłjdÂą na wygnanie.

BĂłg twĂłj bĂŞdzie radowaĂŚ siĂŞ tobÂą,
jak raduje siĂŞ oblubieniec oblubienicy.

Twoje granice [Jeruzalem] bĂŞdÂą poszerzone
i bĂŞdziesz chwaliĂŚ PANA,
a dziĂŞki [Mesjaszowi] z rodu Pereca
doznamy radoÂści i wesela.

PrzyjdÂź w pokoju, korono swego mĂŞÂża,
przyjdÂź poÂśrĂłd radoÂści i wesela
do wspĂłlnoty wiernych, do narodu wybranego,
przyjdÂź, oblubienico, przyjdÂź!

Refren hymnu uÂłoÂżonego ok.1500 r. przed Chrystusem, przez Szeloma Ha-Levi Alkabe brzmi:

WyjdÂź, ukochany, na spotkanie oblubienicy, razem przywitamy szabat”.

IntymnoÂśĂŚ szabatu oddaj siĂŞ przez sÂłowo biya, ktĂłre znaczy zjednoczenie maÂłÂżeĂąskie.

Na powitanie szabatu kantor otrzymuje kielich i dziĂŞkujÂąc za wino i ÂświÂąteczny dzieĂą wznosi toast na czeÂśĂŚ Oblubienicy- Szabatu.
W domu natomiast matka ozdabia mieszkanie kwiatami i zgodnie z przekonaniem, Âże w szabat naleÂży spoÂżywaĂŚ wyÂłÂącznie dobre rzeczy, chociaÂż nie chodziÂło o samo jedzenie, ale wspĂłlne ucztowanie w zespole rodzinnym, przygotowywaÂła ÂświĂŞtowanie szabatu.
W tym dniu spoÂżywano tylko pszenny chleb, biaÂły (sÂłynne chaÂłki). AmbicjÂą pani domu byÂło by wyglÂądaÂły one piĂŞknie. Pani domu inauguruje szabat, zapala dwie Âświece- ÂświatÂło szabatowe: Zacho = „pamiĂŞtaj” i szamor- „zachowuj”. Nawet w najbiedniejszych rodzinach nie brakowaÂło tych Âświec Nazwy wskazujÂą na sens szabatu w odniesieniu do czÂłowieka.

Matka takÂże wypowiada bÂłogosÂławieĂąstwo nad ÂświatÂłem: „BÂłogosÂławiony jesteÂś Ty Haszem, nasz BĂłg, KrĂłl Âświata, ktĂłry uÂświĂŞciÂł nas swoimi przykazaniami i nakazaÂł nam zapalaĂŚ Âświece na Szabat”. Po zapaleniu Âświec kobieta wykonuje trzy ruchy jakby chciaÂła zagarnÂąĂŚ ÂświatÂło dla siebie, po czym recytuje bÂłogosÂławieĂąstwo.

MoÂże takÂże odmĂłwiĂŚ modlitwĂŞ przez siebie lub: nastĂŞpujÂącÂą: ”Niech bĂŞdzie wola TwojÂą Panie, BoÂże mĂłj i moich praojcĂłw, Âże okaÂżesz ÂłaskĂŞ mnie,( mojemu mĂŞÂżowi), moim synom, moim cĂłrkom, ( mojemu ojcu , mojej matce) i wszystkim moim bliskim; dasz nam i caÂłemu narodowi Izraela dobre i dÂługie Âżycie(...)

UczyĂą bym mogÂła wychowaĂŚ synĂłw i wnukĂłw mÂądrych, pojĂŞtnych, miÂłujÂących Boga, bogobojnych. ProszĂŞ wysÂłuchaj mojego bÂłagania w tej chwili, za zasÂługi Sary, rebeki, Racheli i lei, naszych pramatek, rozpal nasze Âświece, by nigdy nie zgasÂły, rozÂświetl nad nami swoje oblicze, a bĂŞdziemy zbawieni”(modlitwĂŞ podajĂŞ za A. PrzeÂździecka.

Modlitwy kobiet Âżydowskich zwiÂązane z Âżyciem religijnym. „Midrasz” Nr.12(140), grudzieĂą 2008,s.34).

MĂŞÂżczyÂźni wracajÂą do swoich domĂłw, wchodzÂąc pozdrawiajÂą obecnych: „dobrego szabatu”. WracajÂącym towarzyszÂą, jak siĂŞ wierzy, dwaj anioÂłowie, jeden dobry, drugi to szatan. Na pozdrowienie anioÂłĂłw Âśpiewa siĂŞ krĂłtkÂą pieÂśĂą, kantylenĂŞ, Shalom alechem malache ha seret.

Dzieci stajÂą przed rodzicami, pochylajÂą gÂłowy i przyjmujÂą bÂłogosÂławieĂąstwo, ktĂłrego udzielajÂą im rodzice kÂładÂąc rĂŞce na ich gÂłowach. W stosunku do chÂłopcĂłw bÂłogosÂławieĂąstwo brzmi:

„Niech ci uczyni BĂłg jak Efraimowi i jak Manassesowi (Rdz 48, 20), w odniesieniu do dziewczynek: ”Niech uczyni ci BĂłg, jak uczyniÂł pramatkom Sarze, Rebece, Racheli i Lei”, niektĂłrzy wedÂług uznania dodajÂą jeszcze inne sÂłowa lub koĂączÂą bÂłogosÂławieĂąstwo jak czyni to kapÂłan:
BĂłg niech ci bÂłogosÂławi i niechaj ciĂŞ strzeÂże. Niech BĂłg rozjaÂśni twoje oblicze nad tobÂą i niechaj obdarzy ciĂŞ swojÂą ÂłaskÂą. Niechaj BĂłg obrĂłci swoje oblicze ku tobie i niech ci udzieli pokoju”.

NastĂŞpnie obecni zasiadajÂą do stoÂłu, do pierwszego posiÂłku sabatowego, rozpoczynajÂąc od wypicia wina ( a winno ono byĂŚ najwyÂższej klasy), ktĂłre poprzedza bÂłogosÂławieĂąstwo, po czym po umyciu rÂąk Âłamie siĂŞ chleb i ojciec rodziny rozdaje kaÂżdemu z siedzÂących wokoÂło.

Na koniec tego otwarcia szabatu w rodzinie taĂączy siĂŞ i Âśpiewa: Ten dzieĂą jest dla Izraela ÂświatÂłem i radoÂściÂą. Szabatem odpoczynku”.
W sam dzieĂą szabatu wkÂłada siĂŞ inne szaty niÂż w wieczĂłr piÂątkowy, okiennice pozostajÂą zasÂłoniĂŞte, telefon milczy. DzieĂą Szabatu poÂświĂŞcano: studiowaniu Tory, czĂŞsto w maÂłych grupach, modlitwie, Âśpiewom i taĂącom, odwiedzinom rodziny, przyjaciĂłÂł, chorych.

Po modlitwie porannej- Âśniadanie i ostatni, gdy- niebo rumieni siĂŞ zorzÂą wieczornÂą, spoÂżywa siĂŞ trzeci posiÂłek szabaty na jego poÂżegnanie. W odmawianej modlitwie znajdziemy nastĂŞpujÂące sÂłowa: „ZechciaÂłeÂś nas w dobroci swojej obdarzyĂŚ znajomoÂści Twojego Prawa i pouczyÂłeÂś nas, jak wypeÂłniaĂŚ TwojÂą objawionÂą wole.

I Ty, o Panie nasz BoÂże ustanowiÂłeÂś oddzielenie tego, co ÂświĂŞte od tego, co nie ÂświĂŞte, ÂświatÂła od ciemnoÂści, Izraela od innych narodĂłw, dnia siĂłdmego od dni powszednich. O Ojcze, o krĂłlu! Niechaj dni nasze, ktĂłre wychodzÂą nam naprzeciw zaczyna siĂŞ dla nas w pokoju, niech bĂŞdÂą wolne od wszelkiego grzechu, nieskalane jakÂąkolwiek nieprawoÂściÂą, niech ÂłÂączy je ze sobÂą czeÂśĂŚ Tobie oddawana”.

Rozstanie z szabatem dokonuje siĂŞ rĂłwnieÂż z toastem winem, wÂąchaniem aromatu pachnÂących ziĂłÂł (rozkoszowanie siĂŞ aromatem szabatu) i zapaleniem szczegĂłlnej Âświecy splecionej z wÂąskich prĂŞtĂłw wosku (przecieÂż „sznur troisty nie Âłatwo siĂŞ przerywa” Ekl 4, 12), ktĂłra gasi siĂŞ winem, poÂżegnanie to takÂże Âśpiew rĂłÂżnych pieÂśni, ktĂłre nawiÂązujÂą do rozpoczynajÂącego siĂŞ po szabacie tygodnia...... "

opr. aw/aw

Copyright © by Wydawnictwo PETRUS

akkadyjski Âśapattu.. ÂświĂŞto ksiĂŞÂżyca.

* http://www.biblos.feen.pl/printview.php?t=2187&start=0&sid=c78adbb5cf995bc5ec172c2d787dfdf4

ÂŚWIĂTA ÂŻYDOWSKIE

w przeszÂłoÂści i teraÂźniejszoÂści.

Regina Lilentalowa

rcin.org.pl/Content/14163/WA248_26112_F-22-202_lilientalowa-swieta2-o.pdf

http://rcin.org.pl/Content/14163/WA248_26112_F-22-202_lilientalowa-swieta2-o.pdf

https://www.google.com/search?q=%C5%9AWI%C4%98TA%20%C5%BBYDOWSKIE%20w%20przesz%C5%82o%C5%9Bci%20i%20tera%C5%BAniejszo%C5%9Bci.&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox-b

CZYSTOÂŚĂ I NIECZYSTOÂŚĂ .. CZYLI SKALANIE W TRADYCJI ÂŻYDĂW ORTODOKSYJNYCH...

PaweÂł JĂŞdrzejewski
Administrator · FÂŻP

ProszĂŞ o wiĂŞcej informacji na temat "nieczystoÂści" kobiety zwiÂązanej z jej menstruacjÂą.

1. Czy kobieta jest "nieczysta" rĂłwnieÂż po porodzie?
2. Czy z owÂą "nieczystoÂściÂą" wiÂąÂże siĂŞ zakaz dotykania kobiet przez mĂŞÂżczyzn?
3. Czy teÂż dotyczy on tylko zamĂŞÂżnych kobiet?
4. Czy kobieta ÂŻydĂłwka moÂże wyciÂągnÂąĂŚ - np na powitanie - rĂŞkĂŞ do ÂŻyda.
5. Jak wyglÂąda sytuacja powitania kobiety nie - ÂŻydĂłwki z ÂŻydem, czy ma znaczenie ich stan cywilny?

odpowiedÂź :

Wszystkie poniÂższe odpowiedzi dotyczÂą w praktyce wyÂłÂącznie ÂŻydĂłw ortodoksyjnych i stopieĂą przestrzegania tych zasad jest rĂłÂżny, w zaleÂżnoÂści od Âśrodowiska i indywidualnych wyborĂłw.

1. Tak. Po urodzeniu chÂłopca przez 7 dni. Dziewczynki - 14 dni.
2. Tak, ale nie tylko. Kobieta, ktĂłra jest w stanie nidda (separacji z powodu bycia tame), nie moÂże byĂŚ dotykana, ale kobieta nie moÂże byĂŚ rĂłwnieÂż dotykana w sposĂłb przekraczajÂący czysto konwencjonalne kontakty (np. zwykÂłe "biznesowe" podanie dÂłoni) na zasadzie praw dotyczÂących negia (kontaktĂłw fizycznych z osobami, ktĂłre nie sÂą najbliÂższÂą rodzinÂą).
3. Zasady negia dotyczÂą kobiet i mĂŞÂżczyzn niezaleÂżnie od ich sytuacji rodzinnej.
4. To zaleÂży od tego, jak bardzo przestrzegane sÂą zasady negia.
5. Nie ma znaczenia ich stan cywilny, ale ich zwiÂązki rodzinne.

* * *

Trzeba podkreÂśliĂŚ bardzo mocno, Âże tÂłumaczenie terminĂłw hebrajskich (rzeczownik/przymiotnik) tuma/tame jako "bycie nieczystym/-stÂą", a tahara/tahor jako "czystym/-stÂą", oddaje w wiĂŞkszoÂści jĂŞzykĂłw (takÂże w polskim) wyjÂątkowo nieprecyzyjnie prawdziwe znaczenie tych sÂłĂłw.

Nie ma to absolutnie nic wspĂłlnego z brakiem fizycznej czystoÂści, albo z jakÂąÂś skazÂą etycznÂą. Rzecz rozgrywa siĂŞ wyÂłÂącznie na pÂłaszczyÂźnie duchowej. Tame oznacza znajdowanie siĂŞ w stanie braku rytualnej harmonii, ktĂłrej gÂłĂŞbokie uzasadnienia tkwiÂą w kontakcie ze zjawiskiem ÂświĂŞtoÂści (kedusza).

Prawa dotyczace tych obszarĂłw ludzkiego Âżycia (np. prawa niddy i taharat hamiszpacha ["czystoÂści rodziny]) naleÂżÂą do kategorii praw chukim, czyli stojÂących ponad racjonalnym myÂśleniem i nie dajÂących siĂŞ wyjaÂśniĂŚ logikÂą stosowanÂą na codzieĂą. Nie oznacza to jednak, Âże nie istniejÂą prĂłby odpowiedzi na pytania o sens tych praw.

Kedusza - czyli ÂświĂŞtoÂśĂŚ ("BÂądzcie ÂświĂŞci, bo Ja, Haszem, wasz BĂłg, jestem ÂŚwiĂŞty" [Wajikra/Ks. KapÂłaĂąska 19:2) - jedno z fundamentalnych pojĂŞĂŚ judaizmu - zwiÂązana jest ÂściÂśle z Âżyciem. ÂŻycie pochodzi od Boga, On jest jego ÂźrĂłdÂłem. ÂŚmierĂŚ jest zaprzeczeniem Âżycia, pustkÂą i brakiem ÂświĂŞtoÂści (dlatego np. "nieczystym" jest kapÂłan, ktĂłry ma kontakt z ciaÂłem zmarÂłego). Tuma - jest takÂże stanem nagÂłego obniÂżenia siĂŞ poziomu keduszy, nawet jej braku. To nagÂłe obniÂżenie powstaje wĂłwczas, gdy popeÂłnia siĂŞ grzech, albo takÂże wtedy, gdy poprzednio - nie w wyniku dziaÂłaĂą czÂłowieka, ale w rezultacie naturalnych dla czÂłowieka stanĂłw i procesĂłw - obecnoÂśĂŚ keduszy byÂła szczegĂłlnie, wyjÂątkowo silna.

Kobieta przez okres po zakoĂączeniu menstruacji (zwÂłaszcza podczas jajeczkowania) znajduje siĂŞ - wÂłaÂśnie w sposĂłb naturalny, zwiÂązany z biologicznym cyklem - w stanie zwiĂŞkszonej obecnoÂści keduszy.

Dlaczego?

Bo moÂże w niej powstaĂŚ Âżycie, bo posiada w sobie Boski potencjaÂł kreacji. PrzecieÂż - wedÂług judaizmu - trzecim partnerem w stwarzaniu Âżycia, poza rodzicami, jest BĂłg. Wydalenie niezapÂłodnionego jajeczka (ktĂłre byÂło potencjalnym Âżyciem) w momencie rozpoczĂŞcia siĂŞ menstruacji, raptownie i w sposĂłb naturalny, biologiczny, obniÂża poziom keduszy. Nie ma juÂż (tym razem, w tym cyklu) szansy na nowe Âżycie. Kedusza nagle "odchodzi". StÂąd zaraz po tym nastĂŞpuje ten okres rytualnej dysharmonii (od momentu rozpoczĂŞcia siĂŞ menstruacji), trwajÂący okoÂło 12 dni od pierwszego dnia krwawienia (zazwyczaj 5 dni krwawienia plus 7 dni po krwawieniu).

W okresie ciÂąÂży ten potencjaÂł keduszy jest wyjÂątkowo wysoki: nie tylko moÂże powstaĂŚ, ale juÂż naprawdĂŞ powstaje nowe Âżycie, nowy czÂłowiek. Jest to okres szczegĂłlnie uÂświĂŞcony. W momencie porodu ten poziom keduszy ulega raptownemu obniÂżeniu. Misja zostaÂła speÂłniona. Kedusza rĂłwnieÂż, tak jak w momencie wydalenia niezapÂłodnionego jajeczka, "odchodzi". StÂąd nagÂły okres jej braku, nazywany niefortunnie "nieczystoÂściÂą".

Dlaczego jednak okres "nieczystoÂści" rytualnej po urodzeniu dziewczynki jest dÂłuÂższy, niÂż po urodzeniu chÂłopca?

Bo urodzenie dziewczynki jest urodzeniem potencjalnej matki, wiĂŞc okres ciÂąÂży byÂł jeszcze bardziej wypeÂłniony keduszÂą, niÂż wtedy, gdyby miaÂł siĂŞ urodziĂŚ mĂŞÂżczyzna. Bo kobieta dajÂąca Âżycie przyszÂłej kobiecie, to jakby podwojenie kreacji. Czyli okres nastĂŞpujÂący po obecnoÂści tak wyjÂątkowego potencjaÂłu keduszy, musi byĂŚ - gdy jest juÂż nieobecna - dwa razy dÂłuÂższy.

HISTORIA SYJONIZMU

MOJÂŻESZ HESS

5666 LWĂW 1906

NakÂładem mÂłodzieÂży syoĂąskiej

"Dwom zasadniczym wpÂływom ulegaÂło Âżydostwo niemieckie. Z jednej strony oddziaÂływali reformatorscy rabini, ktĂłrzy starali siĂŞ wpoiĂŚ w narĂłd
Âżydowski misyĂŞ, t. j. ideĂŞ szerzenia monoteizmu,
ktĂłrej nikt sobie nie ÂżyczyÂł i dla ktĂłrej nikt
nic nie zrobiÂł. A konsekwencyÂą tej myÂśli byÂło, Âże
narĂłd Âżydowski musi ÂżyĂŚ w rozprĂłszeniu, a jego
Syon, to kraj i ludnoÂśĂŚ, poÂśrĂłd ktĂłrej siĂŞ wychowaÂł.
StÂąd owo kreÂślenie z modlitewnikĂłw wszelkich myÂśli
0 Syonie i Mesyaszu.
Po upÂływie pierwszej ĂŚwierci XIX. w. zjawiajÂą
siĂŞ asymilacyjni uczeni: jak Geiger A. Jost,
Zunz, Philipsohn, Frenkel, Graetz, Michel Sachs
1 inni, przewaÂżnie rabini, ktĂłrzy w jĂŞzyku niemieckim
tworzÂą naukĂŞ ÂżydowskÂą nMn* WspĂłÂłczeÂśnie
obok tych reformatorskich rabinĂłw’ oddziaÂływujÂą
rabini konserwatywni, propagatorzy idei palestyĂąskiej.

Wszyscy oni wystĂŞpujÂą okoÂło lat 60-tych,
i propagujÂą ideĂŞ palestyĂąskÂą, jako konsekwencyĂŞ
talmudu. Tej myÂśli sÂą rabini I. Schwarz, Hildesheim er i Samuel Schwarz, ktĂłry w swern dziele rnD\
“rWDH uwaÂża za religijny obowiÂązek ÂŻydĂłw przygotowaĂŚ erĂŞ Mesyasza przez pokojowe odzyskanie
Palestyny.

Inni znowu jak E. Guttm acher w Gracu
wywodzÂą swÂą 7 ideĂŞ palestyĂąskÂą z kabalistycznej
wiary w cuda. Z poÂśrĂłd tych rabinĂłw jasnoÂściÂą....

sÂądu, gorliwoÂściÂą w pracy tak sÂłowem jak i czynem odznaczyÂł siĂŞ rabin toruĂąski Hirsch Kalischery
zwany Riszon L. Zion.
Kalischer jest autorem dzieÂł: »m i?' itPDK*
i w ktĂłrych omawia sposĂłb odzyskania
Palestyny przez zaÂłoÂżenie stowarzyszenia kolonizacyjnego, ktĂłre by daÂło nowe pola zarobkowania
w dziedzinie rolnictwa i przemysÂłu, dÂąÂżÂąc do
ciÂągÂłej emancypacyi terytoryum palestyĂąskiego.

DziaÂłalnoÂśĂŚ jego i innych rabinĂłw syoĂąskich
nie pozostaÂła bez wpÂływu. Za jego to wstawieniem
siĂŞ, dziĂŞki gorliwoÂści Cremieux’ego i Nettera, zaÂłoÂżono w Palestynie, w pobliÂżu Jaffy szkoÂłĂŞ rolniczÂą:
• nipo* On pozostawaÂł w ÂłÂącznoÂści z wszelkiemi instytucyam i filantropijnem i, z wpÂływowemi
osobami, z M. Montetiorem i M. Hessem.
Idea palestyĂąska, ktĂłrÂą gÂłosili rabini syoĂąscy zyskiwaÂła zwolennikĂłw wÂśrĂłd warstw konserwatywnych, bo obiecywaÂła im nowÂą, ÂświetniejszÂą na Syonte ÂświÂątyniĂŞ.

Kalischer jest propagatorem idei syoĂąskiej jako
idei narodowo-religijnej, a wspĂłÂłczesny jemu
MojÂżesz Hess, siÂłÂą wypadkĂłw i koniecznoÂści jest
pierwszym we wÂłaÂściwem tego sÂłowa znaczeniu
twĂłrcÂą syonizmu jako idei narodow o-politycznej.
Niestety zrozumieĂŚ go zdoÂłaÂła dopiero potomnoÂśĂŚ.

I.

Kiedy wÂśrĂłd warstw konserwatywnych idea
palestyĂąska coraz bardziej rozszerzyÂła siĂŞ, zasymilowane Âżydostwo niemieckie (ktĂłre o emancypacyĂŞ
walczyÂło, w sposĂłb nie licujÂący z godnoÂściÂą narodowÂą, bo nie drogÂą ÂśmiaÂłÂą i otwartÂą ale kompromisowÂą, wyzbywajÂąc siĂŞ swej przeszÂłoÂści, tradycyi,
narodu za cenĂŞ wspĂłÂłÂżycia z aryjczykam i, owa
plutokracya byÂła dla idei palestyĂąskiej niedostĂŞpna.
Dopiero trzeba byÂło torowaĂŚ drogĂŞ idei narodowej
podnieÂśĂŚ godnoÂśĂŚ ÂŻyda, by przygotowaĂŚ te warstwy
inteligencyi dla renesansu Âżydowskiego.

Tym, ktĂłry przeciw temu zacieraniu wÂłasnej indywidualnoÂści narodowej wystÂąpiÂł — jakkolwiek o renesansie
Âżydowskim nie myÂślaÂł, byÂł Gabryel Rieser. »Gabryel
Rieser — mĂłwi S. Schiller — to najjaÂśniejsza i najÂświetniejsza postaĂŚ owej epoki ff. Z nim rozpoczyna siĂŞ stanowczo era ÂżydowTsko-narodowa w Niemczech (o samodzielnem paĂąstwowem Âżyciu ÂŻydĂłw nie
myÂślano). Lecz pokolenie jego nie zrozumiaÂło go, bo nie
dorosÂło jego ideom.
WydajÂąc pismo »Der Jude« rzuciÂł hasÂło ^Âżydowskiej godnoÂściÂą bo »bez czci jest
syn, co sie ojca swego wstydzi, a bez czci to plemiĂŞ, co siĂŞ z swej przeszÂłoÂści wyzuwaĂŚ. Reformatorom Âżydowskim oÂświadczyÂł Rieser, Âże »ani krzty
z naszych zwyczajĂłw religijnych nie wolno nam
poÂświĂŞciĂŚ, choĂŚbyÂśmy mieli dopiero za tĂŞ cenĂŞ uzyskaĂŚ zrĂłwnanie obywatelskie^.

On nauczyÂł ÂŻydĂłw
niemieckich nie prosiĂŚ, ale ÂżÂądaĂŚ; wÂłasnej rasy nie
zacieraĂŚ upodobnianiem siĂŞ, ale owszem okazywaĂŚ
jÂą w jej odrĂŞbnoÂści. Rieser reprezentuje owÂą ideĂŞ
przejÂściowÂą miĂŞdzy asymilacyÂą a ideÂą syoĂąskÂą.

Gabryel Rieser jest wychowankiem cywilizacyi europejskiej, liberalizmu mieszczaĂąskiego. Jego dziaÂłalnoÂśĂŚ przypada na czas miĂŞdzy r. 1831 a 1848, kiedy to Hess zajĂŞty byÂł socyalnÂą-demokracyÂą i rewolncyÂą w BadeĂąskiem.
TorowaÂł on drogĂŞ idei narodowej. przez co staÂł siĂŞ poprzednikiem Hessa.

MojÂżesz Hess (1812 1875) stojÂący na wyÂżynie
kultury europejskiej umiaÂł zespoliĂŚ ideĂŞ socyalizmu
ze syonizmem (terminu tego wprawdzie jeszcze nie
byÂło. ale byÂła idea narodowa), bo leÂżaÂło to w istocie
jego socyalizmu, ktĂłry dalekim byÂł od pÂłytkiego
programu i taktyki partyjnej, a obejmowaÂł ludzkoÂśĂŚ
cala pÂłomiennÂą nie zgaszonÂą miÂłoÂściÂą w nadziei
blizkich czasĂłw, o jakich Âśnili prorocy hebrejscy,
kiedy to ludzie zamieniÂą miecze i broĂą na lemiesz
i bronĂŞ, kiedy brat nie podniesie dÂłoni przeciw bratu...

TĂŞ ideĂŞ mesyanizmu jezajaszowego odebraÂł
Hess — dzieckiem bĂŞdÂąc — w dom u dziadka,
z ktĂłrym studyowaÂł przez rok caÂły talmud, a w czasie »9 dni ÂżaÂłoby« sÂłyszaÂł z ust starca legendy i podania o wygnaniu ÂŻydĂłw z Jerozolimy.

»MÂłodoÂśĂŚ mu byÂła rzeÂźbiarkÂą, co wykuÂła Âżywot caÂły#.
MajÂąc lat 18 wstÂąpiÂł w Bonn na uniwersytet, gdzie przyÂłÂączyÂł siĂŞ do opozycyi,
niezadowolonej z Ăłwczesnego stanu rzeczy, a w ktĂłrej krzyÂżowaÂły sie pierwiastki socyalistyczne,
anarchistyczne i t. p.
Tu miaÂł ogÂłosiĂŚ pierwszÂą swÂą pracĂŞ teoretycznÂą o socyalizmie.
Socyalistyczny poglÂąd na Âświat byÂł powodem zerwania — na pewien czas — stosunkĂłw
rodzinnych i jego podrĂłÂży do Anglii i Francyi.

Nie znalazÂłszy Âżadnego przytuÂłku w raca pieszo do Niemiec, do dom u ojca w Kolonii i... MojÂżesz Hess
zostaje kupcem. Lecz niebawem rzuca zawĂłd i oddaje siĂŞ studyom .
DzieÂła Spinozy wywoÂłujÂą w nim
zupeÂłny przeÂłom. Owocem jego gorÂączkowej pracy
jest »Die heilige Geschichte der Menschheit.
Von,einem Jttnger Spinozas 1837^, w ktĂłrej przeplatajÂą
siĂŞ spinocyzm z heglizmem. Hegla dyalektyczna for
ma tryad zachowana. DzieÂło to rozpada siĂŞ na 2
czĂŞÂści, z ktĂłrych pierwsza obejmuje;przeszÂłoÂśĂŚ, druga przyszÂłoÂśĂŚ.
Historya to coraz gÂłĂŞbsze poznanie Boga, ktĂłre siĂŞ w reprezentantach ludzkoÂści objawiaÂło
(Adam, Abraham, MojÂżesz, Chrystus, Spinoza..,) Po
znanie zaÂś Boga prowadzi do bezwyznianowej religii,
do kultu wszechmiÂłoÂści, ktĂłrej symbolem jest Chrystus.
ÂŻydostwo byÂło wstĂŞpem do chrzeÂścijanizmu.

Hess uwielbia Chrystusa, ale nie tego katolickiego, oficyalnego, w imiĂŞ ktĂłrego popowie krew niewinnÂą
przelewali, ale tego, ktĂłry przyjÂąÂł na siĂŞ krzyÂż ludzkoÂści, ktĂłry poniĂłsÂł ÂśmierĂŚ mĂŞczeĂąskÂą.
Nie przeszedÂł na chrzeÂścijanizm, bo pogardzaÂł oficyalnym
koÂścioÂłem, bo chrzeÂścijanizm jest dopiero antytezÂą
do mozaizmu jako tezy. SyntezÂą jest spinocyzm.
ÂŚwiat przyszÂły — to cudowny sen Hessa. Prototypem paĂąstw a przyszÂłoÂści jest ustrĂłj biblijny.
ÂŁÂączÂąc w sobie teoryĂŞ z praktykÂą, wiedzĂŞ z Âżyciem
pojÂąÂł — w myÂśl dyalektyki heglowskiej — za ÂżonĂŞ,
kobietĂŞ peÂłnÂą siÂły i odwagi, mimo, Âże jej przeszÂłoÂśĂŚ
byÂła ciemnÂą i brudnÂą, mimo Âże byÂła chrzeÂścijankÂą,
bo byÂła doĂą antytezÂą.
PojÂąÂł za ÂżonĂŞ w r. 1840 SybillĂŞ Presch, zamieszkaÂłÂą w dom u rozpusty w nadziei, Âże moÂże bĂŞdzie synteza tych dwojga sprzecznych istot. MaÂłÂżeĂąstwo jednak byÂło bezdzietne.
RozÂłam z ojcem na wieki. Nie ujrzeli siĂŞ juÂż wiĂŞcej nigdy.
W tym okresie jego pracy mamy kieÂłkujÂące
zarodki przyszÂłego wspaniaÂłego dzieÂła, ktĂłre mu
nieÂśmiertelnoÂśĂŚ daÂło. MĂłwiĂŞ o znakomitej pracy

»Rom und Jerusaleiru. W r. 1841 ogÂłosiÂł »Die
europeische Triearchie<r nazywajÂąc tam ÂŻjrdĂłw
»entseelte Mumien«, gdyÂż »das yerjtingende Prinzip
des Judentum s, der Mesiasglaube, ist erloschen und
ihre Hoffnung auf ErlĂłsung, nachdem sie die wirkliche m issverstanden hatten, ist zu einer kahlen Abstraktionzussm m en geschrumpitr* (misya niemieckich
reformatorĂłw ;
i odtÂąd Hess nie zajmowaÂł siĂŞ wiĂŞcej Âżydostwem , natomiast silniej socyalnÂą demokracyÂą,
w ktĂłrej szeregi siĂŞ zaciÂągnÂąÂł. Hess, socyalista zajÂąÂł siĂŞ kwestyÂą stosunku religii do filozofii, wiary do wiedzy wywoÂłanÂą Strausa »ÂŻywotem Jezusa «. ZespoliÂł on heglowskÂą filozofiĂŞ ducha
z szelingowskÂą filozofiÂą przyrody i stworzyÂł socyalizm filozoficzny, opierajÂący siĂŞ na teoretycznych
przesÂłankach, systemach filozoficznych, na istocie
Âżycia indywidualnego i zbiorowego — stworzyÂł poglÂąd daleki jeszcze od socyologicznego realizmu.
Dopiero pod wpÂływem Marxa i Engelsa, twĂłrcĂłw
a Manifestu k o m u n is ty c z n e g o z ktĂłrym i osobiÂście
wspĂłÂłpracowaÂł, uwolniÂł siĂŞ od tych teoremĂłw ,
zbliÂżyÂł siĂŞ do Âżycia realnego.

Jako kom unista wystÂąpiÂł Hess jeszcze na 3 lata przed ^Manifestem kom unistycznym i t. j. w 1845 r.
RĂłÂżniÂł siĂŞ Hess od
Marxa temperamentem i to byÂło przyczynÂą, Âże naleÂźaÂł do r e w o l u c y o n i s t Ăł w r. 1848.
i walczyÂł w BadeĂąskiem o nowy ustrĂłj paĂąstwra ;
Marx i Engels, rewolucyoniÂści potĂŞpili rewolucyĂŞ,
uwaÂżajÂąc jÂą za burÂżuazyjnÂą.
OdbiÂło siĂŞ to echem donoÂśnem w Âłonie komunistĂłw, dzielÂąc ich na rewolucyonistĂłw i marksystĂłw.
Za wspĂłÂłudziaÂł
w Powstaniu popadÂł Hess in contum aciam i zostaÂł skazany na karĂŞ Âśmierci. Reakcya zwyciĂŞÂżyÂła* To
byÂło pow odem jego praw ie 3 letniego bÂłÂąkania siĂŞ
przez Strassburg, GenewĂŞ, AntwerpiĂŞ, BelgiĂŞ aÂż
wreszcie w 1851 r. osiadÂł w ParyÂżu, gdzie zarzuciÂł
wszelkÂą politykĂŞ, oddajÂąc siĂŞ studyom przyrodniczym — zwÂłaszcza astronom ii i matematyce.

Pod wpÂływem ruchu antropologicznego, badaĂą
i odkryĂŚ na tem polu, Hess doszedÂł do wartoÂści
ras, do wartoÂści narodowoÂści. A wiĂŞc nie mĂłwi
juÂż wiĂŞcej o strupieszaÂłem Âżydostwie jak w r. 1841.
o bezdusznych mumiach, ktĂłre jak upiory waÂłĂŞsajÂą
siĂŞ po Âświecie — bo oni ÂżyjÂą i majÂą prawo do Âżycia.
Hess poznaÂł wartoÂśĂŚ narodowoÂści. W czasie studyĂłw
antropologicznych, nad istotÂą rasy budzi siĂŞ w nim
gwaÂłtownie owa miÂłoÂśĂŚ do wÂłasnego narodu, ktĂłrÂą
doktrynami, dowodami z zewnÂątrz przez 20 lat
dÂławiÂł.
»Vor allem war es mein eigenes Volk, das
judische, welches mich m ehr und m ehr zu fesseln
anfing. Die Geister m einer unglticklichen Stammesgenossen, die m ichin m einer Kindheit um schwebten,
kam en w ieder zum Vorschein und langst unterdruckte Gefuhle liessen sich nicht m ehr abweisen
Der Schmerz der zur Zeit von Damaskus ein vorubergehender war, wur.de jetzt vorherschende
Gei stes r i c h t u n g . Nicht m ehr suchte ich die
Stimme meines jtidischen Gewissens zu unterdrftcken,
im Gegenteil ich verfolgte eifrig ihre Spurentr

To szczere wyznanie jest wstĂŞpem, jest wytkniĂŞciem
sobie drogi— ktĂłra go doprowadziÂła do rezultatĂłw
wyÂłoÂżonych w »Rom und Jerusalemir
Kiedy Wilhelm I. udzieliÂł zbrodniarzom polit.
amnestyĂŞ w 1861. r. wrĂłciÂł Hess do Niemiec, do
10

Kolonii, gdzie zajÂąÂł siĂŞ pisaniem dzieÂła wyÂżej
Wspomnianego, ktĂłre okazaÂło siĂŞ w 1862 r. PodjÂąÂł
on studya swej mÂłodoÂści: poznaÂł bibliĂŞ, kabalistykĂŞ, Sohar, etykĂŞ talmudu, czytaÂł pisma Luzatty,
Munka, Graetza, dzieÂła haskalistĂłw Krpchmala
i R appaporta, pisma i czasopisma hebrajskie.

Studya wykazaÂły mu ÂścisÂły zwiÂązek miĂŞdzy historyÂą,- rasÂą
a narodowoÂściÂą. KaÂżda rasa ma siĂŞ doskonaliĂŚ,
ksztaÂłciĂŚ i rozwijaĂŚ,’ bo rasy i ludy sÂą organam i
ÂżyjÂącej ludzkoÂści. Temsamem zarzuciÂł Hess materyalistyczny punkt widzenia przyjĂŞty od Marxa.
Historya to organologia ludzkoÂści, bo orgauami sÂą
ludy i rasy, a wszelkie instytucye nie sÂą wypÂływem
stosunkĂłw ekonomicznych, ale sÂą wyrazem.geniusza
rasjr.

ÂŻydzi sÂą najdoskonalszym typem .rasy semickiej a wszelkie ich narodowe wÂłaÂściwoÂści, rĂłÂżniÂące
ich od innych narodĂłw n p. idea czÂłowieczeĂąstwa,
jednoÂści Boga sÂą zasÂługÂą ich rasowej predyspozyĂŚyi,
(Jedynie dziĂŞki reform atorom po< mendelsonowskim.
neoortodoksyi uwaÂża siĂŞ nas ÂŻydĂłw za ^gminĂŞ
znaniowÂąff). ÂŻydzi majÂą misyĂŞ: szerzenia idei jed -,
noÂści wszechÂświata, nadziei czasĂłw mesaĂąskich,
nadziei szczĂŞÂścia i spokoju wszech ludzkoÂści. A kiedy
tĂŞ misyĂŞ nie owÂą potwornÂą misyĂŞ stworzonÂą
przez klechĂłw w. m. — ale misyĂŞ szerzenia idei)
szczĂŞÂścia wszechludzkĂłÂści chcÂą speÂłniĂŚ — muszÂą
zacÂżaĂŚ od siebie !

NarĂłd Âżydowski musi sam byĂŚ
silnym i szczĂŞÂśliwym, musi oprzeĂŚ swojÂą egzystencjĂŞ
o ziemiĂŞ wÂłasnÂą, o kraj ojczysty, o PalestynĂŞ. Jak
dalece Hess waerzyÂł owej sile narodow ej, ÂświadczÂą
sÂłowa: »,Ware es war, dass die EmaftÂźipaticjp der
Juden im Exil unyereinbar sei mit der judischen

N ationalitat •/ so musste der Jude die Emanzipation, der Nationalitat zum Opfer bringem .
Hess poÂświĂŞca narodow oÂści nawet emancypacyĂŞ! Bo
rĂłwnouprawnienie, ktĂłrego jako ludzie od ludzi
uzyskaĂŚ nie moÂżemy — uzyskamy jako narĂłd od
narodĂłw . Hess miaÂł gÂłĂŞbokÂą wiarĂŞ w ÂżydowskÂą
siÂłĂŞ n aro d o w Âą: »Die jungĂŞ Generation — woÂłaÂł —
die fur alles Erhabene und Heilige empfanglich ist,
wird sich der nationalen Bestrebungen mit Begeisterung anschliessen*. Niestety »owa mÂłoda generacya#
byÂła zbyt niedojrzaÂła, by mogÂła zrozumieĂŚ tegĂł
myÂśliciela. ■

II.

»Rom u n d Jerusalem^ zawiera poglÂąd Hessa
na kwestyĂŞ ÂżydowskÂą. Hess sam cytuje autorĂłw
pod ktĂłrych wpÂływem pozostawaÂł. SÂą nimi w pierwszej linii Ernest Laharanne, ktĂłrego »Die neue
orientalische Frage« podaje w skrĂłceniu i H. Kalischer, ktĂłrego „mtr' poznaÂł w oryginale,
i akceptujÂąc jego poglÂądy przeÂłoÂżyÂł je w czĂŞÂści
w swem dziele. Pomijam y szczegĂłÂłowe badania
przyrodnicze, ktĂłre i tak wobec dzisiejszej nauki
ostaĂŚ siĂŞ nie mogÂą. SÂą to bowiem wywody a priori
a omawiaĂŚ je, to znaczy polemizowaĂŚ z Hessem —
jako przyrodnikiem. Dla Âłatwiejszego jednak zrozumienia Hessa podamy ogĂłlnikowo jego poglÂąd na
Âświat — a to wytÂłumaczy nam jego filozoficzne u z a s a d n i e n i e idei r e g e n e r a c y i
Âżydostwa Hess rozrĂłÂżnia w wszechÂświecie 3 okresy
Âżyciowe:

I. kosmiczny t. j. Âżycie pÂłanet jak sÂłoĂąca,
ksiĂŞÂżyca, ktĂłre objawia siĂŞ: w ruchu, w Âświeceniu,
w ukÂładzie pÂłanet i t. d.

II. organiczny, gdzie wystĂŞpujÂą uÂśtroje ÂżyjÂące, a ich najlepszym reprezentantem to typy i rasy, wreszcie

III. okres socyalny ktĂłrego produktem bĂŞdzie: jednolitoÂśĂŚ wszechÂświata
mimo rĂłÂżnorodnoÂści ludĂłw Wzajemny zaÂś ich
stosunek: to wzajemna zawisÂłoÂśĂŚ od siebie. ÂŚwiat
kosmiczny jest ze wzglĂŞdu na organiczny bez Âżycia
(leblos), a ten ze wzglĂŞdu na socyalny: bez istoty
duchowej (geisteslos). MiĂŞdzy tymi okresami Âżycia
niema ÂścisÂłej granicy — jakkolwiek one wystĂŞpujÂą
w jedynem wiecznem, niepodzielnem wszechÂżyciu.
Podobnie jak kosmiczny i organiczny okres Âżycia
tak i socyalny ma swÂą
1. embryonalnÂą —
Hess jÂą nazywa paleontologicznÂą epokÂą — jest niÂą historya staroÂżytnego Âżydostwa
i pogaĂąstwa,
2. epokĂŞ porodu — jest niÂą
historya Âśredniowiecznego Âżydostwa, chrzeÂścijaĂąstwa i islamizmu, wreszcie
3. epokĂŞ dojrzaÂłoÂści
jest niÂą historya nowoÂżytnego i nowoczesnego
ustroju spoÂłecznego.

Dla Âłatwiejszego zoryentowania siĂŞ posÂłuÂży
nam nastĂŞpujÂąca tablica szematyczna:

Okres: kosmiczny organiczny
embryonalny :

porodu:
dojrzaÂłoÂści:
mgÂławica
ciaÂła ÂświecÂące
ruch ich
systemy
pÂłaaet
organizmy
do trzeciorzĂŞdu
organizmy
dziÂś ÂżyjÂące
organizmy
doskonaÂłe,
rasy przedhistoryczne
i obecne

historya
staroÂżytnego
Âżydostwa
i pogaĂąstwa

historya
Âśredniowiecznego Âżydostwa, chrzeÂścijaĂąstwa
i isiamizmu

historya nowoÂżytnego
i nowoczesnego ustroju
spoÂłecznego.

ÂŻycie socyalne powiad Htss jest produktem
pewnych staÂłych*), ras ludzkich, pierwotnych plemion szczepowych, ktĂłre typowo siĂŞ urzÂądzaÂły.
MiĂŞdzy temi urzÂądzeniam i Âżyciowemi i spoÂłecznemi
poglÂądam i przychodzi do konfliktu, z ktĂłrego wypÂływajÂą nowe momenta, wiodÂące do harmonijnego
uksztaÂłtowania siĂŞ Âżycia. (ObjaÂśniamy to przykÂładem :

kult ofiar ludzkich — jako instytucya religijno spoÂłeczna — a etyczny, poglÂąd altruistyczny, humanitarny).
Owa jednoÂśĂŚ Âżyciowa, owo szczĂŞÂście ludzkie
nie jest pierwotne, nie pochodzi ono ani z okresu kosmicznego ani z okresu organicznego, ale jest
produktem ery socyalnej.
ZaÂłoÂżenie dla jednoÂści rodu ludzkiego: to rĂłÂżnorodnoÂśĂŚ i wieloÂśĂŚ
szczepĂłw — a uwarunkowanie owej jednoÂści to
walka ludĂłw i dÂąÂżnoÂśĂŚ do jednego celu.

I KrasiĂąski,ktĂłry z tego samego, co i Hess czerpaÂł ÂźrĂłdÂła
z Hegla i Cieszkowskiego powiada: „ÂŚwiat juÂż dzisiaj pojmuje ku czemu garnie siĂŞ historya, wie, Âże
rzÂądzi mÂądroÂśĂŚ BoÂża i Âże celem jej jest ludzkoÂśĂŚ
czyli caÂła powszechnoÂśĂŚ, zgodna z wolÂą BoÂżÂą znajÂąca i wypeÂłniajÂąca praw o, ktĂłre BĂłg jej nadaÂł!
ÂŚrodkami zaÂś do tego celu narzĂŞdziami, czÂłonkami Âżywymi sÂą narodowoÂści, w ktĂłrych
odbiÂły siĂŞ jako najwyÂższym swoim rozkwicie wszystkich plemion ludzkich rĂłÂżnice44 (PrzedÂświt).
Jeden byÂł w staroÂżytnoÂści narĂłd, ktĂłry tĂŞ ideĂŞ
zrozumiaÂł — a byÂł nim narĂłd Âżydowski. Dotychczasowa caÂła historya to walka ras i klas. Walki
rasowe sÂą pierwotne — klasowe zaÂś pochodne,
drugorzĂŞdne (secundar). Lecz antagonizm ras ma

*) Nauka nie uznaje dziÂś staÂłych niezmiennych ras, typĂłw*)

Nauka nie uznaje dziÂś staÂłych niezmiennych ras, typĂłw
http://rcin.org.pl

14
chyli siĂŞ dziÂś ku koĂącowi — wierzyÂł Hess — dziĂŞki Wielkiej
Rewolucyi francuskiej, ktĂłra w obrĂŞbie swego kraju zniosÂła wszelki ucisk ras i wszelkie ich wszech
wÂładztwo.
ÂŻydzi, mimo wieloÂści ÂświatĂłw pojĂŞli jednoÂśĂŚ Bcga, mimo wieloÂści ras ludzkich pojĂŞli jednoÂśĂŚ rodzaju ludzkiego i zrozumieli hiistoryĂŞ, jej
plan i cel jej, w przeciwieĂąstwie do pogan, ktĂłrzy
nie mogli pojÂąĂŚ historyi, stawania siĂŞ — a\q pojmowali byt skoĂączony, doskonaÂłÂą przyrodĂŞ.

StÂąd dwa typy umysÂłowoÂści: indogermaĂąski i semicki
ktĂłrych najlepszymi, bo klasycznymi reprezentantami sÂą narody : HellenĂłw i IzraelitĂłw.

Kiedy Hellenowie wyszli z wieloÂści Âżycia pojmujÂąc byt jako skoĂączony i starali siĂŞ zrozumieĂŚ tylko przestrzennÂą
wspĂłÂłbytnoÂśĂŚ (das raum liche Auseinander), tworzÂąc
kult przyrody skoĂączonej, doskonaÂłej, niezmiennej —
to Izraelici wyszli z jednoÂści Âżycia, pojmujÂąc byt
jako wieczne stawanie siĂŞ i starali siĂŞ zrozumieĂŚ
czasowe nastĂŞpstwo (das zeitliche Nacheinander),
tworzÂąc kult stawania siĂŞ, rozwoju, kult historyi
(Geschichtskultus).
Zjawisko to tÂłumaczy siĂŞ fundamentalnÂą rĂłÂżnicÂą duchowÂą tych narodowoÂści, ich
predyspozycyĂŞ rasowÂą.

Historya dÂąÂży do zniwelowania tych rĂłÂżnic.
Z zetkniĂŞcia siĂŞ kultury Âżydowskiej z helleĂąskÂą
w Palestynie wyÂłoniÂł siĂŞ pierwszy proces niwelacyjny, prĂłba nie udaÂła : chrÂżeÂścijanizm. DrugÂą prĂłbÂą
byÂł spinocyzm, skutek zetkniĂŞcia siĂŞ islamizmu, z kulturÂą ÂżydowskÂą i chrzeÂścijaĂąskÂą w Hiszpanii. Kiedy
pogaĂąski Rzymianin Âłamie Âżycie ÂŻydĂłw i HellenĂłw a na jego gruzach rozwinie siĂŞ pod koniec

staroÂżytnoÂści nowy poglÂąd — chrzeÂścijaĂąstwo, p r o d u k t g e n i u s z a Âż y d o w s k i e Â
g o , tak kiedy chrzeÂścijaĂąski Rzym zÂłamie Âżycie
w Hiszpanii, wyroÂśnie na jego gruzach pod koniec
Âśredniowiecza poglÂąd nowoÂżytny znowu w' gÂłowie
geniusza Âżydowskiego : spinocyzm. Nauka Spinozy
nie jest sprzecznÂą z naukÂą ÂżydowskÂą o jednoÂści
Boga.
Od MojÂżesza poczÂąwszy i Philon, filozof
Âżydowski epoki alexandr. i Âśredniowieczni filozofowie
religijni epoki hiszpaĂąskiej a skoĂączywszy na Spinozie, wszyscy gÂłosili jednoÂśĂŚ Boga, ktĂłrego „nie naleÂży szukaĂŚ ani w niebie ani gdzieÂś w oddali, bo
BĂłg objawia siĂŞ w czÂłowieku samym, w jego duszy i sercu. ÂŻydzi mocÂą swego religijnego geniusza Âżywili od poczÂątku historyi wiarĂŞ w przyszÂły
Âświat mesyaĂąski
Wiara ta zaznacza siĂŞ w naszym
kulcie historyi, w uroczystoÂści sabbatu.

ÂŻydostwo pojĂŞÂło jednoÂśĂŚ i ÂświĂŞtoÂśĂŚ boskiego praw a w przyrodzie, w historyi a wszelkie jego objaÂśnienia i proroctw a w skazujÂą na owÂą etycznÂą, ÂświĂŞtÂą epokĂŞ zupeÂłnego poznania Boga. OwÂą epokĂŞ pojmiemy
kiedyÂś: „ und ^Jieses W eltalter beginnt nach unserer Geschichtsreligion mit dĂŞr Mesiaszeit. E s i s t
d i e Z e i t, i n w e l c h e d i e j ii d i sche
N a t i o n u u d v a 11 e g e s h i c h t 1 i c h e n
V Ăł 1 k e r w i e d e r z u n e u e m L e b e n
a u f e r s t e hen, d i e Z e i t d Q r A u f e r s t e liii n g .d e r T o d t e n, d e r W i e d e r k u n f t
d e s H e r r n „d es n e u e n J e r u s a l e m s‘\
Zm artwychwstanie narodu Âżydowskiego jest w myÂśl
historyozofii Hessa k o n i e c z n o Âści Âą.

"

http://rcin.org.pl/Content/19404/WA248_36508_F-22-109_kirton-mojzesz_o.pdf

cd.....

HISTORIA SYJONIZMU

MOJÂŻESZ HESS

5666 LWĂW 1906

NakÂładem mÂłodzieÂży syoĂąskiej

Bo ÂŻydzi pierwsi pojĂŞli istotĂŞ Boga i historyi, bo geniusz
Âżydowski wszĂŞdzie zaznaczaÂł drogĂŞ rozwoju i postĂŞpu, bo oni majÂą dalej ludzkoÂśĂŚ prowadziĂŚ do
czasĂłw mesyaĂąskich. Bo nie ma Âżadnej gaÂłĂŞzi wiedzy, Âżadnego prÂądu czy to filozoficznego, czy spoÂłecznego, gdzieby siĂŞ nie przebijaÂł duch Âżydowski,
bo ÂŻydzi jedni do Rewolucyi francuskiej gÂłosili
kult humanitarnoÂści i narodowoÂści.

CoÂż wiĂŞc nam teraz czyniĂŚ naleÂży ? — pyta Hess.
Proces odbudowania nowej Jerozolimy
wymaga dÂługiego czasu i bedzie powolnym.
NaleÂży teraz podsycaĂŚ i Âżywo utrzymywaĂŚ nadziejĂŞ politycznej regeneracyi narodu,
a tam gdzie drzemie ona, tam jÂą naleÂży obudziĂŚ.
Dopiero gdy siĂŞ uksztaÂłtuje pomyÂślna dla nas
sytuacya polityczna na wschodzie, przejdziemy do
praktycznej polityki, zaczniemy kolonizacyĂŞ kraju,w czem nam bĂŞdzie pomocnÂą Francya.

Bo ona wysÂłaÂła r. 1840 wojsko do Syryi, bo stamtÂąd wyszedÂł
E. Laharanna apel do narodu Âżydowskiego, bo ona
pierwsza zgruchotaÂła mury ghetta.
NaleÂży dalej dÂąÂżyĂŚ do stworzenia zdrowych stosunkĂłw robotniczych, gdyÂż na wygnaniu,
gdzie brak ojcowizny
ÂŻydzi do pracy produktywnej nie bĂŞdÂą zdolni,nie chcÂąc siĂŞ jednoczyĂŚ z ludÂźmi,
w ÂśrĂłd ktĂłrych ÂżyjÂą,
nie chcÂąc zatraciĂŚ swej indywidualnoÂści rasowej.

NienawiÂśĂŚ rasowa powoduje, Âże ani reforma, ani
chrzest, ani oÂświata, ani emancypacya nie stworzy
ÂźrĂłdeÂł pracy w Âżyciu socyalnem. MyÂślmy ciÂągle,
ciÂągle o zjednaniu naszych braci do czynu, ktĂłry
wieczne przyniesie zbawienie Âżydostwu, a korzyÂśĂŚ
caÂłej ludzkoÂści. Nie zabraknie nam pracownikĂłw
ani kapitaÂłĂłw.

„Uzyskanie wspĂłlnej ziemi, usiÂłowania w kierunku uzyskania takich stosunkĂłw prawnych
— by praca pod ich ochronÂą mogÂła wydaĂŚ plony, zakÂładanie Âżydowskich stowarzyszeĂą rolniczych. przemysÂłowych i handlowych na mojÂżeszowej t. j. socyalistycznej zasadzie, oto fundament,
podstaw a, na ktĂłrej odrodzi siĂŞ Âżydostwo.

PowstanÂą szkoÂły Âżydowskie uniwersytety pod kierunkiem
wytrawnych siÂł naukowych i pedagogicznych. Dotychczasowa fiilantropia golusowa jest bezrozumnÂą —
raczej szkodliwÂą niÂż poÂżytecznÂą.
Kiedy odbudujemy paĂąstwo n i e wszyscy muszÂą wyemigrowaĂŚ —
owszem, ci ktĂłrzy nie zechcÂą mogÂą zostaĂŚ w dawnych posiadÂłoÂściach. WielkÂą wagĂŞ kÂładzie Hess
na miÂłoÂśĂŚ ÂżydowskÂą, ktĂłra odegra rolĂŞ w odrodzeniu siĂŞ naszego narodu.

Nie jest ona jak germaĂąska zwyrodniaÂła w przesadny kult niewieÂści
(Minnenkult) ale umiaÂła ono podporzÂądkowaĂŚ siĂŞ miÂłoÂści macierzyĂąskiej. Ta ostatnia jest dowodem siÂły
naszej rodziny, naszego domowego Âżycia.

P a m i ĂŞ t a ĂŚ z a w s z e o t e m naleÂży, Âże ÂŻydzi
zawsze bĂŞdÂą obcymi, dopĂłki nie zdobĂŞdÂą
swej o j c z y z n ) r, bo z a c h o w a l i s w e i s t o t y
biologiczne, swe cechy pierwotne: nos Âżydowski, czarny wÂłos krĂŞcony. D e r jtidische
Tipus ist sich im Laufe der Jahrhunderte stets gleich geblieben, der jtidische
Tipus ist unvertilgbar.

Oto mamy drugie uzasadnienie regeneracyi Âżydostw a: pierwsze filozoficzne, drugie historyczne i antropologiczne (kwestya rasy), bo wykazuja to fakta, Âże maÂłÂżeĂąstwa
mieszane sÂą zwykle nie pÂłodne, a u pÂłodnych
zaÂś nastĂŞpuje powrot do typu Âżydowskiego

Nowatorstw a religijne sprowadzÂą reformĂŞ religii,
zgodnÂą z duchem czasu i narodu

— a wĂłwczas zwoÂłany Synhedrion rozpatrzy, czy „kult ofiar“ nie
bĂŞdzie anachronizm em .

Co siĂŞ zaÂś tyczy kwestyi
jĂŞzykowej — to jeÂżyk hebrejski siĂŞ odmÂładza.

Hess powoÂłuje siĂŞ na pisma hebrejskie „Hamagid“ i „Chaluz“, dalej na autorĂłw piszÂących po hebrejsku jak
Krochm al Nachm an, Erter, S c h o rii.— zresztÂą mamy 3 dyalekty jĂŞzyka Âżydowskiego (niemiecko-Âżydowski, spaniolski, arabski).
MogÂą byĂŚ wiĂŞc dwa jĂŞzyki, jeden literacki, drugi ludowy (Âżargon)
i nie ma obawy zamieszania jĂŞzykowego, bo nie
powtĂłrzy siĂŞ to, co ongiÂś przy budowie wieÂży babiloĂąskiej. Hess pierwszy daÂł prĂłbĂŞ naukowego uzasadnienia idei regeneracyi, Âże stanowiska filozoficznego, historycznego i antropologicznego*
Podobnie, jak Pinskier i Herzl pokÂładali nadzieje w ÂŻydach angielskich i w mocarstwo angielskie — tak Hess znowu wierzy Francy i.
„Rom und Jerusalem “ daÂło nam tylko uzasadnienie
idei regeneracyi: uzasadnienie naukowe —
a nie wskazaÂło na Âśrodki, jakÂą drogÂą regeneracyĂŞ
osiÂągnÂąĂŚ. „Rom und Jerusalem a nie jest jego ostatniem sÂłowem. W spĂłÂłczesne mu Âżydostwo z wielkÂą apatyÂą przyjĂŞÂło tĂŞ pracĂŞ. Nie zajmiemy siĂŞ bliÂżej analizÂą tych czĂŞsto osobistych wycieczek przeciw Hessowi, ale p ^ p o m in a m y , Âże jedyny, ktĂłry
odwaÂżyÂł siĂŞ wy stÂąpiĂŚ w obronie dzieÂła Hessa przeciw Philipsonowi, Geigerowi i i. byÂł Aleksander Weil
z Alzacyi. PotĂŞpia on pÂłaszczenie siĂŞ ÂŻydĂłw wobec
AryjczykĂłw, jednakÂże nie podziela on sÂądĂłw Eessa,
co do pomocy ze strony Francyi i powÂątpiewa w moÂżliwoÂśĂŚ utworzenia paĂąstwa Âżydowskiego.
Weil mimo to okazaÂł wyrozumiaÂłoÂśĂŚ dla dzieÂła Hessa.
Z gÂłosĂłw nie Âżydowskich w spominamy krytyka Micheleta, ktĂłry rozpatrzyÂł teoretyczne przesÂłanki
i praktyczne konsekwencye tego dzieÂła. On przyznaje ÂŻydom prawo odbudowania swego paĂąstw a
i z caÂłÂą sympatyÂą odnosi siĂŞ do tego projektu, ale
polemizuje z teoretycznymi wywodami Hessa.

W r. 1863 ogÂłosiÂł Graetz w piÂśmie „Jahrbuch
fur Israeliten“ rozpraw ĂŞ „Ober die Verjungung des
judischen Stam m es“, ktĂłra jakkolwiek Hessa nie
wspomina, wykazuje silny jego wpÂływ. Jest to jedna
z najlepszych rozpraw wielkiego historyka, peÂłna
namiĂŞtnych i gorÂących dla narodu naszego sÂłĂłw%
peÂłna myÂśli, dumy i godnoÂści narodowej. Graetz?
omawiajÂąc Jezajasza drugiego (babiloĂąskiego) porusza kwestyĂŞ mesyanizmu. „Israel ist das Mesiasvolk, es ist der Âłleiland der Welt. Ein Yolk das
durch Leiden und Tod zur Auferstehung durch die
Pforten des Grabes zum Lebe.i erweckt w erden
soli — das hat Sinn, —- a u f eine Einzelpers Ăł n l i c h k e i t u b e r t r a g e n , w ird es Karikatur und fuhrt zur rom antischen Schwarm e r e i

“. Tak przeciwstawiÂł Graetz „heroicznemu
indywidualnemu mesyanizmowi, ideĂŞ narodowodemokratycznÂą, ktĂłrÂą pierwszy Hess wygÂłosiÂł.
Hess poszedÂł dalej. OmawiajÂąc dzieÂło Eichthala
„Die drei grossen mittellandischen VĂłlker und das
Christentum u (Hellenowie, Rzymianie, ÂŻydzi a chrzeÂścijaĂąstw o) koĂączy krytykĂŞ sÂłowami, ktĂłre bardzo przypominajÂą nowoczesnego myÂśliciela Âżydowskiego

20
Achad-Haama ,,I my wierzymy — mĂłwi Hess —
w zmartwychw stanie ducha naszej rasy, ktĂłremu brak centrum dziaÂłalnoÂści,
gdzieby mogÂła siĂŞ skupiĂŚ garstka
m ĂŞ Âż Ăł w p r z e j ĂŞ t y c h do gÂłĂŞbi ideÂą
m i s y i Âż y d o w s k i e j , by z tego Âśrodowiska
na nowo wytrysnÂąĂŚ mogÂły spiÂżowe zasady, ktĂłre
ludzkoÂśĂŚ z wszechÂświatem a wszechÂświat ze StwĂłrcÂą zespolÂą.

Ci ludzie odnajdÂą siĂŞ kiedyÂś w starodawnem mieÂście izraelskiem. IloÂśĂŚ, liczba
nie decyduje. Judaizm u nigdy nie reprezentowaÂło wielkie pospĂłlstwo, cielec zÂłoty miaÂł
wiĂŞcej zwolennikĂłw a tylko szczupÂła garstka LewitĂłw bĂŞdzie na dawnem ognisku strzegÂła ÂświĂŞtego
ognia naszej religii“.

Do zajĂŞcia Palestyny mamy
wszelkie praw a — a kÂładzie Hess nacisk na praw o
wÂłasnoÂści historycznej i p r a w o z a j ĂŞ c i a (d a s
Recht der Eroberung).

Hess zdaje sobie sprawĂŞ, Âże brak nam jeszcze obecnie siÂł do bytu
samodzielnego i paĂąstwowego. WiĂŞc powinniÂśmy
siĂŞ przygotowaĂŚ, ale nie wolno nam — mĂłwi w Wistach
o misyi Âżydowskiej« — w ciÂągu tej przygotowawczej : k r y t y c z n e j i t e o r e t y c z n e j Â
pracy, ktĂłrÂą speÂłniĂŚ jesteÂśmy zobowiÂązani, naruszyĂŚ tradycyi
naszego kultu przed dniem zajĂŞcia Palestyny przez pionierĂłw Âżydowskich,
-celem stworzenia politycznej i socyalnej siedziby.

A ci, ktĂłrym dobro braci zachodniej i naszych mas
ludowych wschodu leÂży na sercu, ci zwoÂłajÂą w odpowiedniej chwili wielki Synhedrion,
ktĂłry zmodyfikuje ustawodawstw o wedle potrzeb nowego spoÂłeczeĂąstwa.

Dwa sÂą stowarzyszenia, mĂłwi Hess, ktĂłre pojmujÂą istotÂą regeneraeyi Palestyny i narodu Âżydowskiego — a sÂą nimi francuska : »Alliance israelite universelle«
i niemieckie ^Gesellschaft zur Kolonisation des heiligen Landes in Frankfurt an der
Oder<r.

NaleÂży dÂąÂżyĂŚ do centralizacyi wszelkich stowarzyszeĂą kolon i z a c y j n y c h; myÂśl tĂŞ omĂłwiÂł Hess w artykule
i>Zur Kolonisation des Heiligen Landes*, gdzie cytuje czĂŞÂśĂŚ m em oryginaÂłu rabina Natoneka z Hohweisenbergu na WĂŞgrzech.

Natonek domaga siĂŞ w mem oryinale usuniĂŞcia bezcelowej filantropii golusowej
wobec braci palestyĂąskich, ktĂłra przyzwyczaja ich
do Âżebractwa i prĂłÂżniactwa, natomiast ÂżÂąda zakÂładania szkĂłÂł i gospodarczych kolonii. A Âże temu
planowi sprzyjajÂą rabini, powagi religijne, kupcy z Niemiec, Polski i WĂŞgier,
naleÂży caÂłÂą akcyĂŞ skoncentrowaĂŚ i oddaĂŚ jÂą w rĂŞce ;>Alliance israelite universelle«, do ktĂłrej wszyscy ci siĂŞ zwracajÂą.

Do niej zwrĂłciÂł siĂŞ Kalischer, oddajÂąc jej zasoby stowarzyszenia kolonizacyjnego, ktĂłre sam zaÂłoÂżyÂł Mem oryginaÂł ten odczytano w obecnoÂści rabina Natoneka,
na posiedzeniu »Alliance«, poczem jeszcze raz sam
rabin przemĂłwiÂł do obecnych. Komitet »Alliance«
wysÂłaÂł odpowiedÂź, w ktĂłrej wyraziÂł siĂŞ Âżyczliwie
dla idei kolonizacyi — a do pracy zaofiarowaÂł siĂŞ
prezes *Alliance« Adolf Cremieux i Albert Cohn.
RĂłwnoczeÂśnie wspĂłÂłczesny rabin francuski wydaÂł
list do swych ziomkĂłw w jĂŞzyku hebrejskim z dopiskami francuskimi. ^Musimy myÂśleĂŚ nic tylko 0 przeszÂłoÂści i teraÂźniejszoÂści Jerozolimy, ale i o
p r z y s z Âł o Âś c i . A, o, p r z y s z Âł o Âś c i m y Âś l e ĂŚ
t o z n a c z y : z a k Âł a d aĂŚ t a m s z k o Âł y ,
pielĂŞgnowaĂŚ rolnictwo, przygotowaĂŚ czynnÂą generacyĂŞ. Hess cytuje te mem oryaÂły, adresy i listy, zgadzajÂąc siĂŞ na ich wywody.
Hess nazwaÂł swe dzieÂło uRom undJerusalem —
die letzte Nationalitatsfrage^

Rzym, — o ktĂłrym
mĂłwi — to nie ten pogaĂąski, ktĂłry zÂłamaÂł narodowe Âżycie ÂŻydĂłw i HellenĂłw, to nie ten chrzeÂścijaĂąski symbol kosmopolityzmu, ktĂłry zÂłamaÂł ich Âżycie w Hiszpanii, ale ten wÂłoski, do nowego budzÂący siĂŞ Âżycia, Ăłw symbol narodowoÂści
1 upadku kosmopolityzmu. Jeruzalem zaÂś, to wieczne miasto i wieczny symbol idei narodowej.
A gdy godzina wyzwolin i wolnoÂści Rzymu wybiÂła —
z martwych wstaĂŚ musi i Jeruzalem . »Zmartwychwstaniem Italii, zmartwychw stanie i Ju d ea4*. Zmartwychwstanie ona, ale dopiero po dÂługich latach,
boÂśmy jeszcze sÂłabi i nie przygotowani. NaszÂą narodowÂą kwestyĂŞ uwaÂżaÂłem — mĂłwi Hess w listach —
za ostatniÂą z ostatnich kwestyi; tak teÂż postawiÂłem
jÂą i wyraÂźnie oznaczyÂłem ^ostatnia kwestya narodowoÂściow a‘* ^die letzte Nationalitatsfrage). »Ale to
bynajmniej nie daje powodu, byÂśmy nie mieli siĂŞ
niÂą naleÂżycie zajÂąĂŚ, bo przecie od jej rozwiÂązania
zaleÂżyĂŚ bĂŞdzie nasz historyczny byt i jako narodu
i jako religii. Wypadki postĂŞpujÂą szybko, a Âżleby
byÂło, gdybyÂśmy stali nie przygotowani, gdy pewnego dnia wybije nasza godzina i powoÂła nas na
przynaleÂżne nam miejsce miĂŞdzy nowoÂżytnem i narodowoÂściami. «

Walka o niepodlegÂłoÂśĂŚ W Âłoch byÂła waÂżnym
czynnikiem w krystalizowaniu siĂŞ pojĂŞĂŚ MojÂżesza
Hessa w kierunku narodowoÂściowym .
II.
Hess zajmowaÂł siĂŞ przez caÂłe Âżycie swe dwiema kwestyam i: misyÂą ÂżydowTskÂą i poczÂątkami
chrzeÂścijaĂąstwa. To teÂż w czasie owego naukowego
ruchu, ktĂłry stworzyÂł ^wiedzĂŞ ÂżydowskÂą^ — a
w ktĂłrym braÂło udziaÂł wielu uczonych niemieckich
jak S. LĂłw ensohn, J. M. Jost Zunz i Graetz — pow Â
staje we Francyi »Societee scientifiÂąue litteraire israelite<r rĂłwnoznacznez niemieckiem : #V ereinzur FĂłrderung der W issenschaft des Judentum s^. W ydaje
ono jako pierwsze swÂą publikacyĂŞ tÂłumaczenie pierwszego tom u historyi Graetza. Hess dokonaÂł tÂłumaczenia p. t. ;>Sinai et Golgothaff. Nie zarzuciÂł on jednak swych prac socyologicznych i przyrodniczych
— a wszĂŞdzie w nich niciÂą przewodniÂą: Âżydow skospinocystyczny monizm. ByÂł on naturÂą szlachetnÂą,
dziaÂłaÂł nie tylko sÂłowem ale i czynem, lecz nie
braÂł udziaÂłu w Âżyciu Âżydowskiem, bo go nie byÂło
jeszcze.

Hess do koĂąca Âżycia byÂł socyalistycznym syonistÂą, bo poglÂąd narodowo-Âżydowski nie wyklucza
wrcale socyalistycznego uzasadnienia program u Âżyciowego.
UmarÂł on w r. 1875 zostawiwszy wiele prac
w manuskryptach, ktĂłre czĂŞÂściowo okazaÂły siĂŞ po
Âśmierci. TrumnĂŞ przewieziono z ParyÂża do Niemiecj
do rodzinnego miasta. W pom ieszkaniu zmarÂłego
zebrali siĂŞ socyaliÂści niemieccy, francuscy i polscy.
P o kilku gorÂących przem Ăłwieniach zÂłoÂżono na jego
http://rcin.org.pl
trumnie rĂłÂżĂŞ czerwonÂą jako symbol miÂłoÂści. Ze
strony publicystyki Âżydowskiej z wyjÂątkiem Graetza —
nikt nie pomyÂślaÂł o zmarÂłym , a nawet Philipsonr
z ktĂłrym Hess za Âżycia walczyÂł — zemÂściÂł nad
trupem . UpÂłynĂŞÂły lata. Hessa zapomiano. Dopiero
syouizm przypomniaÂł ÂŻydom najpowaÂżniejszego
i najgÂłĂŞbszego pioniera, ktĂłry w szeregu pierwszych
niĂłsÂł pochodniĂŞ idei narodowej, by oÂświetliĂŚ drogi,
jakiemi ma kroczyĂŚ narĂłd Âżydowski.
Do czasĂłw Hessa — mĂłwi Loewe — idea narodow o Âżydowrska to raczej wspĂłÂłczucie dla nĂŞdzy
Âżydowskiej, ktĂłre prowadziÂło dp ogĂłlnej idei
paĂąstw a Âżydowskiego w oderwaniu od terytoryalnych ograniczeĂą, W y j Âś c i e w Âś w i a t, »R o m
und Jer usalem* Hessa zamyka
pierwszÂą epokĂŞ narodowo Âżydowskiej ewolucyi pojĂŞciowej. DzieÂło
to jest z a r a z e m p o t ĂŞ Âż n y m k a m i e Â
niem wĂŞgielnym, na ktĂłrym wznosi
siĂŞ dalszy rozwĂłj n a r o d o w e g o Âż yd o s t w a,
ktĂłre rĂłÂżni siĂŞ znacznie od poprzedzajÂącego okresu tem, Âże wschodnio-europejskie Âż y d o s t w o
p r z e j m u j e i d e e p o c z ĂŞ t e, u s y s t e m a t y z o w a n e na zachodzie
i zaszczepia je w duszy Âżydowskiej a szerokie masy dajÂą dopiero materyalne podÂłoÂże ruchom narodowym.

W schodnie Âżydostwo staje stopniowo na czele ruchu.
Po czĂŞÂści samodzielnie i odrĂŞbnie rozwija siĂŞ nacyonalizm Âżydowski
na zachodzie, aby pĂłÂźniej na gruncie kolonizacyi
a szczegĂłlnie na kongresach spotkaĂŚ siĂŞ znowu z potĂŞÂżnie wzmocnionym syonizmem wschodniej Europy.

Koniec.

Ps. Chyba jednak treÂśĂŚ tej ksiÂąÂżki jest nieco wstydliwÂą publikacjÂą, skoro wyjĂŞto z niej niektĂłre strony....
na szczĂŞÂście znam ich treÂśĂŚ , bo przeczytaÂłam gdy po raz pierwszy jÂą zmalaÂłam.
Co mogĂŞ powiedzieĂŚ... ÂżenujÂąca manipulacja informacjÂą.

Kiara.

ÂŚwiĂŞta Âżydowskie > Rosz Haszana

Historia Rosz Haszana, ktĂłra nie zawsze byÂła „Nowym Rokiem”
Wiele dzisiejszych tradycji wywodzi siĂŞ z kultu babiloĂąskiego i musisz to przeczytaĂŚ, aby uwierzyĂŚ, jak gÂłowa cielĂŞcia zmieniÂła siĂŞ w rybĂŞ gefilte.

Elon Gilad WyÂślij WyÂślij mi powiadomienia e-mail
20 WrzeÂśnia 2017 07:53
3 komentarze Zen Subskrybuj teraz
228 akcji na Facebooku ĂwierkaĂŚ wysÂłaĂŚ e-mailem reddit stumbleupon
ÂŻydĂłwka wieje szofar w Kinneret.
StaroÂżytni Hebrajczycy nie czcili Nowego Roku, jak to robiÂą dzisiaj, w tym przez dmuchanie w szofar. Yaron Kaminsky
10 rzeczy, ktĂłrych prawdopodobnie nie wiesz o Sukkot
ZaskakujÂące staroÂżytne pochodzenie Paschy
Rosz Haszana to Âżydowski nowy rok , dzieĂą, w ktĂłrym rozpoczyna siĂŞ hebrajski kalendarz. Ale nie zawsze tak byÂło.

>> Zapisz siĂŞ juÂż za 1 USD

W rzeczywistoÂści staroÂżytni Hebrajczycy prawdopodobnie nie mieli pojĂŞcia, kiedy ten rok siĂŞ zaczÂąÂł. Nie podali teÂż nazw miesiĂŞcy: Tora jedynie je wylicza - „pierwszy miesiÂąc”, „siĂłdmy miesiÂąc”.

Obecnie obchodzimy Rosz Ha-Szana w pierwszy dzieĂą jesiennego miesiÂąca Tiszrei. Ale w czasach biblijnych okres ten byÂł wyraÂźnie nazywany „siĂłdmym miesiÂącem”. W okresie Pierwszej ÂŚwiÂątyni (od VIII do poÂłowy VI wieku p.n.e.) rok rozpoczÂąÂł siĂŞ wiosnÂą, pierwszego dnia Nisan.

Ponadto, kiedy wymienia siĂŞ ÂświĂŞta, Biblia zawsze zaczyna siĂŞ od wiosennego ÂświĂŞta Paschy, w siĂłdmym miesiÂącu - Nisan.

To, Âże staroÂżytny rok hebrajski rozpoczÂąÂł siĂŞ w pierwszym dniu Nisan, nie oznacza, Âże ten dzieĂą byÂł oznaczony w jakikolwiek szczegĂłlny sposĂłb. Biblia mĂłwi nam, Âże powodem do ÂświĂŞtowania byÂł nowiu kaÂżdego miesiÂąca - to znaczy pierwszego miesiÂąca. Przez „ÂświĂŞtowanie” rozumiemy, Âże w ÂświÂątyni poÂświĂŞcono wiĂŞcej zwierzÂąt niÂż zwykle. KsiĂŞÂżyc w nowiu w Nisan nie byÂł inaczej oznaczony. Z tego, co wiemy o sÂąsiadach kananejskich Izraela, nie zwracali teÂż uwagi na „nowy rok”.

Kiedy KsiĂŞga WyjÂścia (40:17) mĂłwi nam, Âże „Tabernakulum zostaÂło podniesione” w „pierwszym miesiÂącu drugiego roku, pierwszego dnia miesiÂąca”, co oznacza Nisan, nie oznacza, Âże byÂło to ÂświĂŞto, ktĂłre prawdopodobnie zasÂługiwaÂłoby na wzmiankĂŞ, gdyby tak byÂło. W rzeczywistoÂści nigdzie w Biblii nie wymieniono pierwszego Nisan jako ÂświĂŞta (choĂŚ moÂże byĂŚ wyjÂątek w Septuagincie, jak zobaczymy).

Krew cielca

BÂądÂź na bieÂżÂąco: Zapisz siĂŞ do naszego newslettera
Email *Zapisz siĂŞ

Z drugiej strony, pierwszy z Tiszrei, obchodzony obecnie jako Rosz Haszana, jest wymieniany jako ÂświĂŞto - choĂŚ bardzo niewielkie. W Âżadnym wypadku nie jest to ÂświĂŞtowanie „nowego roku”. WrĂŞcz przeciwnie. KsiĂŞga KapÂłaĂąska (23:24) mĂłwi o pierwszym dniu Tiszrei: „ W siĂłdmym miesiÂącu, w pierwszym dniu miesiÂąca, bĂŞdziecie obchodziĂŚ szabat [jak w„ dniu odpoczynku ”], pamiÂątkĂŞ uderzenia trÂąb, ÂświĂŞte zgromadzenie ” (23:24).

Biblia nie wymienia Âżadnych specjalnych praktyk na ÂświĂŞta poza dmuchaniem w trÂąby i skÂładaniem w ofierze niektĂłrych zwierzÂąt, choĂŚ mniej niÂż poÂświĂŞcono w dwa gÂłĂłwne ÂświĂŞta - PaschĂŞ i Sukkot. Nie podano konkretnego powodu dmuchania w trÂąby, ani teÂż nie powiedziano nam, co powinniÂśmy pamiĂŞtaĂŚ.

MoÂżliwe, Âże z czasem utracono gÂłĂŞbsze znaczenie pierwszego z Tishrei. Ewentualnie moÂżliwe jest, Âże ten dzieĂą byÂł naznaczony trÂąbami i posÂłaĂącami wychodzÂącymi na wieÂś, aby przypomnieĂŚ Izraelitom, Âże Sukkot nadejdzie za dwa tygodnie, i mieli tyle czasu, aby przybyĂŚ do Jerozolimy z dziesiĂŞcinami i ofiarami.

JeÂśli tak, oznacza to, Âże 1. Tiszrei, czczony dziÂś jako Âżydowski Nowy Rok, byÂł niczym innym jak satelitÂą gÂłĂłwnego wydarzenia, Sukkot, podobnie jak Jom Kippur i Szmini Atzeret w czasach staroÂżytnych.

Pierwszy dzieĂą Tishrei ma jeszcze jedno znane nam znaczenie, oparte na KsiĂŞdze Ezechiela. Ten prorok, pod koniec okresu Pierwszej ÂŚwiÂątyni, nakazuje oczyszczenie ÂŚwiÂątyni (oczywiÂście przy uÂżyciu krwi cielca, co jeszcze?) Pierwszego Tishrei.

Gdzie indziej Biblia mĂłwi, aby oczyÂściĂŚ ÂświÂątynne oczyszczenie przed Sukkot w Jom Kippur, ktĂłry przypada na 10 dzieĂą Tiszrei.

Ezechiel w ogĂłle nie wspomina o Jom Kippur. Ale ma podobny rytuaÂł oczyszczenia pierwszego Nisan, dwa tygodnie przed PaschÂą, w wersji swojej ksiÂąÂżki zachowanej w greckim przekÂładzie Septuaginta.

Ezechiel jest rĂłwnieÂż pierwszym, ktĂłry uÂżyÂł wyraÂżenia „Rosz Haszana” (40: 1), chociaÂż dla niego wyraÂźnie nie odnosi siĂŞ do Âżadnego ÂświĂŞta, a raczej do poczÂątku roku.

ÂŻydowskie miesiÂące? Nie dokÂładnie

Kiedy i jak miesiÂące zyskaÂły nazwy?

Nie wiemy, jak wyglÂądaÂło Âżycie religijne ÂŻydĂłw podczas wygnania babiloĂąskiego. Wiemy jednak, Âże zanim ÂŻydzi wrĂłcili do Izraela i na poczÂątku okresu Drugiej ÂŚwiÂątyni (516 pne), religijne praktyki Âżydowskie ulegÂły gÂłĂŞbokiej zmianie w porĂłwnaniu z epokÂą przedwygnania.

Po pierwsze, imiona miesiĂŞcy, ktĂłrych uÂżywamy do dziÂś, to imiona babiloĂąskie. Na przykÂład Tishrei to miesiÂąc babiloĂąski, ktĂłrego nazwa pochodzi od akadyjskiego sÂłowa tishritu - „poczÂątek”.

Ponadto BabiloĂączycy bardzo powaÂżnie potraktowali obchody Nowego Roku. Nazwali ÂświĂŞto Akitu (od sumeryjskiego sÂłowa oznaczajÂącego jĂŞczmieĂą) i Resh Shattim, akadyjskim odpowiednikiem hebrajskiej Rosz Haszana. Obchodzono to dwa razy w roku, na poczÂątku Tishrei i na poczÂątku Nisan, i trwaÂło 12 dni.

MoÂżemy postulowaĂŚ, Âże ÂŻydzi przyjĂŞli swojÂą czeÂśĂŚ na Nowy Rok z przykÂładu babiloĂąskiego. Ale nie byÂło to natychmiast widoczne po ich powrocie - Âżydowskie rytuaÂły rozwijaÂły siĂŞ przez wieki.

Nie jest do koĂąca jasne, kiedy Rosz Haszana zaczĂŞÂła byĂŚ obchodzona jako ÂświĂŞto samo w sobie, chociaÂż wyraÂźnie miaÂło to miejsce w czasach Drugiej ÂŚwiÂątyni. Wszystko, co moÂżemy powiedzieĂŚ na pewno, to to, Âże ksiÂąÂżki napisane w tym okresie, takie jak KsiĂŞga Jubileuszy i KsiĂŞga Machabejska lub Zwoje znad Morza Martwego, nie wspominajÂą o Âżadnym „Rosz ha-Szana”.

Po raz pierwszy sÂłyszymy o tym we wczesnej literaturze rabinicznej w Misznie i Tosefcie, obie zredagowane okoÂło roku 200 n.e. i obie posiadajÂące traktat o nazwie Rosz Haszana, zajmujÂący siĂŞ ÂświĂŞtami i kwestiami zwiÂązanymi z kalendarzem. WÂłaÂśnie w tych tekstach najpierw wyjaÂśniamy znaczenie ÂświĂŞta i jego tradycji.

Na przykÂład w Misznie dowiadujemy siĂŞ, Âże Âświat zostaÂł stworzony pierwszego z Tiszrei, choĂŚ istnieje opinia mniejszoÂści, Âże byÂł on pierwszym z Nisan.

To w Misznie po raz pierwszy zapoznamy siĂŞ z gÂłĂłwnym tematem ÂświĂŞta: sÂądem: „ W Rosz ha-Szana wszyscy ludzie przechodzÂą przed nim [Bogiem] jak owce przed pasterzem ” (Traktat Rosz ha-Szana 2).

Temat ten zostaÂł rozwiniĂŞty w Talmud, gdzie znajduje siĂŞ rabin Kruspedai z Palestyny z III wieku, cytujÂąc swojego nauczyciela rabina Johanana: „ Trzy ksiÂąÂżki sÂą otwarte na temat Rosz Haszana: Jedna dla caÂłkowicie niegodziwych, jedna dla caÂłkowicie dobrych, a druga dla Âśrednia klasa ludzi. W peÂłni sprawiedliwi sÂą od razu zapisani, a Âżycie jest im nakazane; caÂłkowicie niegodziwcy sÂą jednoczeÂśnie wypisani, a przeznaczenie dla nich zniszczenia; Âśrednia klasa utrzymuje siĂŞ na wadze od Rosz Haszana aÂż do Jom Kippur. JeÂśli okaÂżÂą siĂŞ godni, sÂą wpisani na Âżycie, a jeÂśli nie, to sÂą naznaczeni na zniszczenie ”(15b)

Dni, w ktĂłrych los klasy poÂśredniej rĂłwnowaÂży siĂŞ, znane sÂą od poÂłowy XIV wieku jako „Dni podziwu”.

Szofar

Liturgia ÂświĂŞta, czyli modlitwy dodawane do regularnej codziennej modlitwy, zalecanej w tym wieku rabinicznym, zajmuje siĂŞ trzema gÂłĂłwnymi tematami: KrĂłlestwo BoÂże, zapoÂżyczone z babiloĂąskiego Akidu, w ktĂłrym krĂłlowanie (krĂłla) byÂło gÂłĂłwny temat; opowiadanie o wielkich czynach Boga; i dmuchanie na instrument muzyczny. Co najmniej dwa ostatnie zostaÂły zaczerpniĂŞte z Biblii, jak omĂłwiliÂśmy powyÂżej.

JeÂśli chodzi o ten instrument muzyczny, technicznie rzecz biorÂąc, Biblia nie mĂłwi, co dokÂładnie ma zostaĂŚ wysadzone w powietrze. To Miszna najpierw mĂłwi nam, Âże powinien to byĂŚ szofar, rĂłg, zwykle baran, chociaÂż moÂże pochodziĂŚ z antylopy lub innej rogatej bestii.

Na dÂługo przed zredagowaniem Talmudu w 500 roku n.e. w rĂłÂżnych spoÂłecznoÂściach Âżydowskich powstaÂły rĂłÂżne tradycje dotyczÂące tego, jak dokÂładnie i kiedy Szofar miaÂł zostaĂŚ wysadzony w powietrze. Nie wiedzÂąc, co jest poprawne, rabini zdecydowali, Âże naleÂży uwzglĂŞdniĂŚ wszystkie rĂłÂżne tradycje.

Tak wiĂŞc na Rosz Haszana mamy T'qiah (dÂługi cios), sh'varim (trzy kolejne ciosy) i teruah (dziewiĂŞĂŚ szybkich podmuchĂłw podzielonych na trzy grupy po trzy), wszystkie dmuchane w rĂłÂżnych sekwencjach na rĂłÂżnych etapach dzieĂą. To dodaÂło do 90 wybuchĂłw, ktĂłre zostaÂły zaokrÂąglone w gĂłrĂŞ do 100 wystrzelonych dzisiaj.

Jak Rosz Haszana staÂła siĂŞ dwudniowÂą uroczystoÂściÂą

Pierwotnie Rosz Haszana byÂła ÂświĂŞtem jednodniowym. To, jak obchodzono jÂą w ciÂągu dwĂłch dni, wynika z problemu z komunikacjÂą.

Kalendarz Âżydowski oparty jest na cyklu ksiĂŞÂżycowym. Nowy miesiÂąc rozpoczÂąÂł siĂŞ wraz z nadejÂściem nowiu. Powstanie kaÂżdego nowiu byÂło ustalane przez radĂŞ rabinicznÂą w Jerozolimie, a pĂłÂźniej w Yavne, na podstawie relacji ÂświadkĂłw. PosÂłaĂący zostanÂą nastĂŞpnie wysÂłani przez lÂąd, dostarczajÂąc mieszkaĂącom wiadomoÂści o rozpoczĂŞciu nowego miesiÂąca.

Ale w odniesieniu do Rosz Haszana celebracja musiaÂłaby siĂŞ rozpoczÂąĂŚ natychmiast. Gdy wiadomoÂśĂŚ dotrze do odlegÂłych czĂŞÂści Palestyny, nie mĂłwiÂąc juÂż o innych czĂŞÂściach kraju, dzieĂą bĂŞdzie juÂż dawno minÂąÂł.

ÂŚwiĂŞta takie jak Sukkot i Pascha nie stanowiÂły problemu - odbywajÂą siĂŞ okoÂło dwĂłch tygodni po rozpoczĂŞciu nowego miesiÂąca.

PĂłÂźniej, kiedy kalendarz nie byÂł juÂż ustalany przez radĂŞ i dwudniowe wakacje nie byÂły juÂż potrzebne (nie wspominajÂąc o tym, Âże ludzie sami mogli spojrzeĂŚ w niebo), rabini i tak postanowili porzuciĂŚ zwyczaj.

Jak teraz brÂązowa ryba gefilte

Wszystkie inne znane tradycje Rosz Haszana sÂą pĂłÂźniejszymi ozdobami. Tradycja jedzenia miodu (na sÂłodko na poczÂątku roku) i gÂłowy cielĂŞcia (abyÂśmy mogli zakoĂączyĂŚ rok na poczÂątku) rozpoczĂŞÂła siĂŞ w czasach Gaonima. PĂłÂźniej gÂłowa cielĂŞcia zostanie zastÂąpiona gÂłowami ryb, a ta z kolei zostanie zastÂąpiona wÂśrĂłd ÂŻydĂłw aszkenazyjskich rybami gefilte. Sefardyjscy ÂŻydzi wybrani do innych daĂą rybnych, takich jak chraime (pikantny gulasz rybny w sosie pomidorowym).

W Europie w okresie Âśredniowiecza konsumpcja miodu przeksztaÂłciÂła siĂŞ w jedzenie chaÂłki i owocĂłw, ktĂłre dziÂś staÂły siĂŞ niemal powszechnie jabÂłkami zanurzonymi w miodzie. Mniej wiĂŞcej w tym samym czasie powstaÂła nowa tradycja jedzenia granatĂłw na Rosz Haszana, oparta na faÂłszywym przekonaniu, Âże liczba nasion granatu wynosi 613, tyle samo co liczba Âżydowskich przykazaĂą.

Tashlikh, oprĂłÂżnianie kieszeni do morza lub rzeki (lub, gdy nie sÂą one dostĂŞpne, studnia) na Rosz Haszana jest po raz pierwszy wspomniany w XV wieku i jest obecnie powszechnÂą tradycjÂą wÂśrĂłd obserwujÂących ÂŻydĂłw. Ma to symbolizowaĂŚ oczyszczenie siĂŞ z grzechu.

WysyÂłanie kartek z Âżyczeniami do rodziny i przyjaciĂłÂł rozpoczĂŞÂło siĂŞ dopiero w XIX wieku, ale teraz praktyka praktycznie zniknĂŞÂła. Dzisiaj ludzie wysyÂłajÂą wiadomoÂści e-mail i (irytujÂące) wiadomoÂści tekstowe. Tradycyjne Âżyczenia to „Shana tova”, co oznacza po prostu „dobry rok”, a dla bardziej religijnego tÂłumu „Gemar chatima tova” - Âżyczenie, aby BĂłg uznaÂł ciĂŞ za cnotliwego i wpisaÂł swoje imiĂŞ w KsiĂŞdze ÂŻycia.

MiÂłego roku (Âżydowskiego)!

https://www.haaretz.com/jewish/holidays/rosh-hashanah/the-history-of-rosh-hashanah-which-wasn-t-always-the-new-year-1.5301295

PaweÂł JĂŞdrzejewski

OpowieÂśĂŚ o Potopie pojawia siĂŞ - jako mit - w kulturach i przykÂładach piÂśmiennictwa staroÂżytnego Bliskiego Wschodu (np. w akadyjskim "Eposie o Gilgameszu").

Jednak TYLKO w narracji Tory przyczynÂą Potopu jest ETYCZNY UPADEK ludzkoÂści: "Ale BĂłg zobaczyÂł, Âże zwiĂŞkszyÂło siĂŞ zÂło ludzi na ziemi i wszelka skÂłonnoÂśĂŚ w ich najgÂłĂŞbszych myÂślach byÂła wyÂłÂącznie zÂła, caÂły czas" (Bereszit/Ks. Rodzaju 6:5). I zarazem TYLKO w narracji Tory czÂłowiekiem, ktĂłry ocaleje z najbliÂższÂą rodzinÂą, bĂŞdzie ktoÂś wybrany wedle WYÂŁÂĄCZNIE ETYCZNYCH KRYTERIĂW: "Noach byÂł czÂłowiekiem sprawiedliwym, doskonaÂłym [jak] na swoje pokolenia. Z Bogiem chodziÂł Noach" (Bereszit/Ks. Rodzaju 6:9)

Potop w opowieÂści Tory to - w jaskrawym odrĂłÂżnieniu od innych relacji z tej katastrofy - zdarzenie, ktĂłrego dwa gÂłĂłwne elementy (zagÂłada ludzkoÂści i jej ocalenie) sÂą poÂłÂączone zwiÂązkiem przyczynowo-skutkowym na pÂłaszczyÂźnie ETYKI.
Ale ten etyczny wymiar ma prawdopodobnie jeszcze wiĂŞkszÂą gÂłĂŞbiĂŞ.
Jak juÂż wspominaliÂśmy, Noach byÂł czÂłowiekiem sprawiedliwym na tle swojego pokolenia, swoich czasĂłw, ktĂłre byÂły epokÂą takiego upadku ludzkoÂści, Âże musiaÂła ona zostaĂŚ zniszczona.

Gdy BĂłg zapowiedziaÂł Potop, nakazaÂł Noachowi budowĂŞ arki i oÂświadczyÂł, Âże zniszczy ludzkoÂśĂŚ, byĂŚ moÂże liczyÂł na to, Âże Noach skÂłoni innych ludzi do skruchy i poprawy. Dlatego Potop miaÂł nadejÂśĂŚ dopiero za ponad 100 lat od momentu jego zapowiedzi.

Jednak Noach milczaÂł.
Budowa arki trwaÂła aÂż 120 lat. Arka byÂła ogromna. Ludzie, widzÂąc trwajÂącÂą pracĂŞ, musieli zadawaĂŚ Noachowi pytania, dlaczego zajmuje siĂŞ budowÂą tak kolosalnego statku. Noach nic nie wyjaÂśniaÂł. Niczego nie tÂłumaczyÂł. Do niczego nie wzywaÂł.

A gdyby im powiedziaÂł o Potopie, byĂŚ moÂże wykazaliby skruchĂŞ.
To zaniechanie przez Noacha podejmowania jakichkolwiek prĂłb ratowania innych ludzi spowodowaÂło, Âże Potop nazywany jest "me Noach" czyli "wody Noacha". Zohar (KsiĂŞga Blasku") - mistyczny komentarz do Tory - uwaÂża to za prawdopodobne Âświadectwo, Âże ostatecznym winnym Potopu byÂł Noach. Poprzez swoje milczenie. To jego obojĂŞtnoÂśĂŚ wobec losu innych ludzi i skupienie siĂŞ wyÂłÂącznie na budowie arki, przewaÂżyÂły szalĂŞ.
Zamiast im POWIEDZIEĂ, budowaÂł arkĂŞ.

Gdy ludzie pytali go "co budujesz? dlaczego to robisz?" - nie wyrzekÂł ani sÂłowa.
A wÂłaÂśnie arka, czyli "tewa", moÂże teÂż oznaczaĂŚ w hebrajskim "sÂłowo" - czytamy w komentarzu do Tory Pardes Lauder.
Komentarz kontynuuje tĂŞ myÂśl i stwierdza, Âże wymiary arki (30 Âłokci na 300 Âłokci i na 50 Âłokci) odpowiadajÂą numerycznej wartoÂści liter lamed, szin i nun, ktĂłre tworzÂą sÂłowo "laszon", czyli "jĂŞzyk".

(https://scontent-cdg2-1.xx.fbcdn.net/v/t1.0-9/s960x960/76697390_2998827810134187_3936459946236837888_o.jpg?_nc_cat=106&_nc_oc=AQl_F4omSPQY5k925-rJByszL2npbHjzosfYAPELNdwesUmfxnGLU8mDvETCWGLcSJY&_nc_ht=scontent-cdg2-1.xx&oh=1f239f5296b26f64ef0742a1cfd1fe01&oe=5E5682C8)

https://www.facebook.com/groups/130806889102/

*****

MOIM ZDANIEM...

WedÂług Judaizmu Âżycie czÂłowieka to 120 lat .. Noach budowaÂł ArkĂŞ 120 lat czyli caÂłe ludzkie Âżycie, jednak jako 20 letni , Âświadomy czÂłowiek .. czyli dojrzaÂły fizycznie i mentalnie , osiÂągaÂł dojrzaÂłoÂśĂŚ duchowÂą po zapowiedzi Boga o Potopie trwaÂło to 100 lat.

KIM zatem jest NOACH ... symbolem CZÂŁOWIEKA DUCHOWEGO, KTĂRY PRZEZ CALE DOROSÂŁE ÂŻYCIE JEST ZOBOWIÂĄZANY DO BUDOWY arki przymierza ze stwĂłrcÂą... czyli swojej duchowej i energetycznej postaci, ktĂłra w trakcie "POTOPU" wejÂścia nowych wĂłd wiedzy .. bĂŞdzie w stanie unieÂśĂŚ DUCHA CZÂŁOWIEKA .. JEGO MATRYCĂ ÂŻYCIA ... Z ZAMĂTĂW STAREGO NA NOWY PLAN.. NOWÂĄ ZIEMIĂ ... Z NOWÂĄ WIEDZÂĄ.

7 PRAW NOACHITĂW TAK NAPRAWDĂ DOTYCZY 7 WIRĂW ENERGETYCZNYCH NA PODSTAWIE WIEDZY KTĂRYCH ISTNIEJE ÂŻYCIE MATERIALNE NA ZIEMI .

Jednak wiedza zdeponowana w owych wirach ma rĂłÂżne poziomy, po przekroczeni kaÂżdego poziomu nastĂŞpuje swojego rodzaju" POTOP " dla czÂłowieka... znika poprzednie pojawia siĂŞ NOWE o wyÂższym poziomie wiedzy.

Noachita, to po prostu CZÂŁOWIEK DUCHOWY.... DUSZA WCIELONA W MATERIĂ.. KTĂRA W WĂDROWCE SWOJEGO ROZWOJU CO PEWIEN CZAS WYPÂŁYWA NA WYÂŻSZY WYMIAR WIEDZY.

Ja bym powiedziaÂła obowiÂązki NoachitĂłw, to rozwĂłj duchowy wedle Ăłwczesnych norm etyczno , moralnych przekazanych nam przez STWĂRCE w depozycie wiedzy w 7 czakrach , ktĂłre od prostych zasad rozwijajÂą siĂŞ w szeroki wachlarz wiedzy wspierajÂącej ludzki rozwĂłj i ewolucjĂŞ.

Kiara.

KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

KOD PESZEROWY => Stary Testament => Wątek zaczęty przez: Kiara Styczeń 03, 2018, 11:37:20