KOD PESZEROWY I WIEDZA WSPÓŁCZESNA

Niezmiernie interesujÂący temat....

 Poprzedni rozdziaÂł. | WstĂŞp do kognitywistyki - spis treÂści.

Uwaga: te wykÂłady zostaÂły zastÂąpione nowÂą wersjÂą.
2. DziaÂłanie mĂłzgu: najprostsze teorie.

Co mo¿emy powiedzieÌ o dzia³aniu mózgu bez wnikania w szczegó³y jego budowy?

    PodziaÂł ogĂłlny:
    PrzodomĂłzgowie, ÂśrĂłdmĂłzgowie i tyÂłomĂłzgowie.
       

    Kora i oÂśrodki podkorowe.
    Kora nowa (ewolucyjnie), ukÂład limbiczny (rÂąbkowy), pieĂą mĂłzgu - im starsze tym g³êbiej.

    UkÂład limbiczny: pomiĂŞdzy pniem mĂłzgu i podwzgĂłrzem a korÂą nowÂą.
    Kontroluje emocje i popĂŞdy organizmu, pamiĂŞĂŚ ruchĂłw, konsolidacja pamiĂŞci.
       

    PÂłaty kory: czoÂłowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.

    MĂłzg i mó¿dÂżek - kontrola i koordynacja ruchĂłw
       

Najprostsze teorie: 2 pó³kule, 3 struktury, 4 p³aty, lub razem 10 struktur (8 pó³p³atów+uk³ad limbiczny+pieù mózgu).
Model cybernetyczny: modu³y przetwarzaj¹ce informacjê i ich wspó³dzia³anie.
PozwalajÂą rozumieĂŚ koncepcyjnie, sÂą wiĂŞc "lepsze" niÂż teorie zaawansowane.

2.1. Dwa mĂłzgi w jednym.

Logika i intuicja? Czy sÂą dwa sposoby myÂślenia?
MyÂślenie intuicyjne - oparte na pamiĂŞci i reakcjach emocjonalnych, doÂświadczeniu, postrzeganiu caÂłoÂści, trudne do zwerbalizowania.
Myœlenie logiczne - trudne, wiêc zdarzaj¹ siê pomy³ki, ale wy¿szoœÌ intuicji jest fikcj¹.

Uszkodzenia lewej pó³kuli: trudnoœci z mówieniem, pisaniem, czytaniem, matematyk¹.
Uszkodzenia prawej pó³kuli: trudnoœci z rozpoznawaniem struktur geometrycznych, twarzy, trudnoœci z rysowaniem, percepcj¹ muzyki.

Dominacja prawej pó³kuli - artyœci, humaniœci; lewa - naukowcy, umys³y œcis³e.
Prawa pó³kula - Wschodni mistycyzm, lewa pó³kula - Zachodni racjonalizm (R. Ornstein).


Rozwiù intuicjê prawej pó³kuli! Wykorzystaj ca³y mózg!
Jaki procent wykorzystujemy? Pytanie bez sensu!
Jaki procent mocy obliczeniowej moÂżemy przeznaczyĂŚ na myÂślenie? 1-5% ?

Metody badania ró¿nic miêdzy pó³kulami.

    Uszkodzenia mechaniczne mĂłzgu - od XIX wieku, Brocka i Wernicke - mowa w lewej pó³kuli.
    Obserwacje zmian w wyniku guzĂłw, wylewĂłw i chorĂłb.
    Test Wada, zwany prĂłbÂą amatylowÂą.
    Lateralna prezentacja krĂłtkich bodÂźcĂłw - chociaÂż spoidÂło wielkie i pozostaÂłe przekazujÂą informacjĂŞ nastĂŞpuje utrata jej dokÂładnoÂści.
    Badania EEG, MEG, potencja³ów wywoÂłanych: blokowanie alfa, wyÂższe czĂŞstoÂści.
    Obrazowanie czynnoÂści mĂłzgu - MRI, PET, pokazujÂą mĂłzg w trakcie pracy.
    Eksperymenty z osobami po komisurotomii: R. Sperry (Nobel 1981), M. Gazzaniga.

Padaczka "grand mal" wymagaÂła przeciĂŞcia spoidÂła wielkiego - 200 milionĂłw nerwĂłw.
Jak to wp³ywa na zachowanie? Ka¿da pó³kula dzia³a niezale¿nie.
Ale ... osoby chore, z uszkodzeniem mĂłzgu, spoidÂło przednie i spoidÂło hipokampa zwykle zostaje.

Budowa ciaÂła i mĂłzgu lekko asymetryczna.
Asymetria widoczna juÂż na etapie pÂłodowym.

Prawa pó³kula:

    WiĂŞksza i ciĂŞÂższa niÂż lewa.
    WiĂŞcej materii biaÂłej (dÂłuÂższe po³¹czenia).
    CzêœÌ czoÂłowa szersza, wysuniĂŞta do przodu
    Bruzda Sylwiusza koĂączy siĂŞ zagiĂŞciem ku gĂłrze.
    NiektĂłre obszary kory ciemieniowej powiĂŞkszone.

Lewa pó³kula:

    CzêœÌ tylna szersza.
    Bruzda Sylwiusza ok. centymetra dÂłuÂższa i prosta.
    WiĂŞksza rĂłwnina skroniowa (planum temporale) i obszar Brocka.
    WiĂŞcej materii szarej.
    WiĂŞcej dopaminy, mniej noradrenaliny.

Ró¿nice na poziomie budowy cytoarchitektonicznej i biochemicznym.
Mowa w prawej pó³kuli: u praworêcznych 4%, u leworêcznych 15% + 15% obie pó³kule w jednakowym stopniu.
Mowa docierajÂąca do prawego ucha jest lepiej rozumiana.
Asymetria mniej widoczna u kobiet.

U ptaków: tylko uszkodzenia lewej pó³kuli upoœledzaj¹ œpiewanie.
Ale rozpoznawanie zÂłoÂżonych ksztaÂłtĂłw lepsze w prawym polu widzenia.
Funkcje wzrokowo-przestrzene s¹ u niektórych ma³p w lewej pó³kuli.
Preferencje ssaków do obracania siê w jednym kierunku - ró¿nice poziomu dopaminy w lewym i prawym pr¹¿kowiu.

Szlaki nerwowe prowadz¹ce od narz¹dów zmys³ów do obszarów przetwarzaj¹cych.

   
SkrzyÂżowane szlaki nerwowe dla bodÂźcĂłw dotykowych i sterowania motorycznego.    BodÂźce sÂłuchowe. DÂźwiĂŞki z lewego ucha analizowane sÂą w prawej pó³kuli i odwrotnie.
   
BodÂźce wzrokowe. Lewe pole wzrokowe analizowane jest w prawej pó³kuli i odwrotnie. Specjalne okulary skierowujÂą obraz tylko do prawej i lewej pó³kuli.    BodÂźce wĂŞchowe nie przechodzÂą przez skrzyÂżowane szlaki - byĂŚ moÂże prawdziwe jest wyjaÂśnienie ewolucyjne. Opuszka wĂŞchowa powsta³¹ z najbardziej wysuniĂŞtego do przodu zwoju nerwowego.

Receptory wĂŞchowe w prawym nozdrzu - bardziej rejestrowanie wraÂżeĂą, wywoÂływanie skojarzeĂą.
Receptory z lewego nozdrza - lepiej rozpoznajÂą zapachy.

PraworêcznoœÌ nie jest spotykana u zwierz¹t.
Genetyczne przyczyny powstania praworĂŞcznoÂści u ludzi: dwunoÂżna postawa, uÂłoÂżenie niemowlĂŞcia - gÂłowa po lewej stronie przy sercu matki, podtrzymywane przez lewÂą rĂŞkĂŞ, wiĂŞc prawa bardziej swobodna?
Stopniowa ewolucja praworĂŞcznoÂści: 70% przed 70.000 lat, 92-94% obecnie.

LeworêcznoœÌ - 20% bliŸniaków mono jak i heterozygotycznych.
LeworĂŞczny potomek u: 2% prawo-praworĂŞcznych rodzicĂłw; 17% prawo-leworĂŞcznych i 46% lewo-leworĂŞcznych.
CzĂŞÂściej u leworĂŞcznych nieprawidÂłowoÂści, np. padaczka, zaburzenia immunologiczne, problemy z uczeniem.


https://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/kog-m/02.htm